Oslobođenje Podgorice nije počelo direktno 19. decembra, već je bila to završna faza višednevnih borbi koje su započele u noći između 17. i 18. decembra 1944.
BORBE UNUTAR GRADA
Da bi zbunile i iznenadile protivnika, jedan bataljon partizanske brigade prvo je oslobodio Staru varoš. Sa ove pozicije pokrenut je efikasniji napad prema Novoj Varoši, današnjem centru Podgorice, gdje su se neprijateljske snage još držale.
Iz Stare varoši borci su prešli preko rijeke Ribnice i napali električnu centralu koju su držali njemački vojnici. Nakon duže borbe, neprijatelj je bio primoran da se povuče prema gimnaziji, koja je predstavljala njihovo glavno uporište u gradu.
Partizanske jedinice su potom posvetile velike snage čišćenju grada od neprijateljskih ostataka. Jedan od ključnih ciljeva bio je i Vezirov most. Iako su partizani uspjeli da zauzmu gimnaziju i pripreme se za osvajanje mosta, povlačeći se, njemačke snage su digle most u vazduh kako bi usporile njihov napredak prema Bioču.
Nakon rušenja mosta, jedan bataljon predvodio je potjeru za neprijateljem prema Bioču, dok su druga dva ostala na položajima između Momišića, Veljeg Brda i Grbi. Borbe su se nastavile intenzivno još nekoliko dana, sve dok grad nije definitivno očišćen od okupatora.
POSLJEDICE BORBI
U žestokim borbama za oslobođenje Podgorice i okolnih područja neprijateljske snage pretrpjele su velike gubitke – 221 vojnik je poginuo, a 152 ranjeno. Partizanski gubici bili su takođe značajni sa 42 poginula borca i 82 ranjena. Zarobljeno je 87 neprijateljskih vojnika.
Pored ljudskih žrtava, snage narodnooslobodilačkog pokreta zaplijenile su i veliki broj oružja i ratnog materijala – uključujući topove, motore, automobile, puško‑mitraljeze, bacače i radio‑stanice – što je dodatno oslabilo vatrenu moć okupatorskih trupa u ovom kraju.
RAT I ŽIVOT U PODGORICI PRIJE OSLOBOĐENJA
Podgorica tokom rata nije bila naročito velika – imala je oko 16 000 stanovnika – ali je pretrpjela teške posljedice okupacije. Iako grad nije bio geopolitički strateški važna tačka, skoro je potpuno uništen pod stalnim bombardovanjima.
Saveznici su, nakon kapitulacije Italije, pojačali vazdušne napade širom Jugoslavije kako bi oslabili savezničkog neprijatelja – Njemačku. Podgorica je bila predmet razornog tepih bombardovanja, pri čemu su civili bili upozoravani sirenama i leci iz aviona da napuste grad i potraže skloništa, poput pećina u dolini Morače i Ribnice, okolnih brda i sela.
Najteži dan tokom rata bio je 5. maj 1944., kada je na grad palo preko 600 bombi ukupne težine preko 400 tona. Ukupno je u ratu grad izgubio oko 4 000 građana, a većina njegove infrastrukture bila je razrušena.
NAKON OSLOBOĐENJA
Nakon završetka rata, Podgorica je počela novi život i preobražaj. Rekonstruisan je grad i podignut je Most žrtava bombardovanja 5. maja 1944., kao trajni spomenik onima koji su stradali. U atrijumu zgrade SDK postavljena je i demontirana bomba kao podsjetnik na razorne događaje iz rata.
13. jula 1946. godine Podgorica je dobila ime Titograd i evoluirala u glavni grad Socijalističke Republike Crne Gore, postavši politički, ekonomski, univerzitetski i administrativni centar. Ime Podgorica gradu je vraćeno 2. aprila 1992. godine.
Preporučeno
Danas je Podgorica moderan, razvijen i dinamičan grad, centar crnogorske administracije, ekonomije i kulture, sa savremenom infrastrukturom, univerzitetima, kulturnim institucijama i rastućim urbanim životom.
Video