U oba slučaja zajednički imenitelj je NATO.
Posljednja reakcija zvanične Moskve uslijedila je nakon što je parlament dao “zeleno svijetlo” za slanje crnogorskih vojnika u NATO misiju za pomoć Ukrajini, protiv koje je Rusija 2022. pokrenula agresiju.I prije deceniju, kada se Crna Gora spremala da uđe u NATO, Rusija je burno reagovala što je dovelo do gotovo potpunog prekida odnosa.
Crna Gora je u NATO ušla 2017. u vrijeme vlasti Demokratske partije socijalista Mila Đukanovića, koja je smijenjena je na izborima 2020.
Nakon njene smjene odnosi Moskve i Podgorice su se poboljšali.
Na vlast je došla koalicija stranaka koje je predvodio Demokratski front čiji su lideri Andrija Mandić i Milan Knežević bili otvoreni podržavaoci ruskog predsjednika Vladimira Putina.
Mandić je izabran za predsjednika Skupštine Crne Gore, Knežević je poslanik, njihovi kadrovi su na ministarskim pozicijama u Vladi.
Osim njih u Vladi dominira partija evropske orjentacije premijera Milojka Spajića, uz albanske i bošnjačke partije koje su na istom fonu i prosrpske Demokrate.
Kako je došlo do promjene u odnosima, šta su interesi Rusije i kolika je otpornost ideološki šarenolike Vlade na uticaje Moskve?
Mandićevi poslanici i NATO misija
Skupština je u poslednjih pet mjeseci donijela dvije odluke o upućivanju crnogorskih vojnika u misije pomoći i obuke za podršku Ukrajini, u sastavu snaga Evropske unije i NATO-a.
Obije odluke su, od ulaska u skupštinsku proceduru čekale po devet mjeseci na usvajanje.
Opozicija je tada optuživala Mandića, koji je protivnik NATO-a i podržavalac Putina, da sa mjesta šefa parlamenta, opstruira njihovo donošenje.
Na samom glasanju među 44 poslanika koja su glasala za slanje vojnika u misiju NATO-a bila su četiri iz Mandićeve partije čime je obezbijeđena većina u parlamentu koji ima 81 poslanika.
Poslanici partije Milana Kneževića, glasali su protiv.
Za političkog analitičara i profesora na Fakultetu političkih nauka Zlatka Vujovića glasanje Mandićeve partije je “na neki način iznenađenje”.
“To je Mandićev pokušaj slanja poruka Zapadu, da on može biti dio njihovog rješenja nakon 2027. Ali to prati i komunikacija sa ruskim diplomatama ‘da je to čisto taktički potez’, gdje on pokušava da imitira predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, koji jedno priča Rusima, a onda odigra neki potez za Zapad, da se prikaže kao prozapadni političar”.
“U svakom slučaju ja ne vidim da se išta dramatično desilo na liniji prosrskih i proruskih partija sa zvaničnom Moskvom”, kaže Vujović.
Da li Rusima smeta samo NATO ili i EU?
Ruski ambasador Aleksandar Lukašik se u reagovanju 14. novembra, osim NATO-a, bavio i crnogorskim napretkom ka Evropskoj uniji:
“Crna Gora će dokazujući lojalnost svojim stranim nadzornicima, još jednom pokazati posvećenost ozloglašenoj NATO solidarnosti i ubrzati pripreme za pristupanje Evropskoj uniji. Ne vjerujemo da je takva kratkovida politika u interesu crnogorskih građana”.
Da je Crna Gora uključena sprovođenje “hibridnog rata” protiv Rusije, ocijenio je početkom novembra, reagujući na izjavu predsjednika Jakova Milatovića “da je pristupanje Crne Gore EU najbolja strategija u borbi protiv uticaja trećih zemalja, uključujući Rusiju”.
Crnogorsko Ministarstvo vanjskih poslova djelovanje ruskog ambasadora ocijenilo je apsolutno neprihvatljivim i miješanjem u unutrašnja pitanja Crne Gore.
Lukašiku je na sastanku u Ministarstvu poručeno da će “slične poruke biti tretirane kao namjerno neprijateljsko djelovanje”.
“U vođenju vanjske politike Crna Gora ne postupa po instrukcijama bilo koga, već slijedi strateške prioritete – članstvo u NATO i pristupanje EU”, naveli su iz Ministarstva.
A da zvaničnoj Moskvi smeta evropski put zemalja regiona, prije godinu i po saopštio je Lukašikov prethodnik Vladislav Maslenikov.
“Nismo se protivili ranijim talasima proširenja. Sada je EU drugačija, mutirala je u prilog NATO-u, sprovodi agresivnu antirusku liniju… Shodno tome, širenje EU na Balkan znači uvlačenje zemalja regiona u konfrontaciju sa Rusijom”, obrazložio je Maslenikov za ruski list “Izvestija”.
Rusija je do tada kao prijetnju ocjenjivala samo širenje NATO-a.
Protiv NATO-a je i dio crnogorske vlasti, prije svega partije predsjednika Skupštine Andrije Mandića i Milana Kneževića, dok se sve deklarativno zalažu za ulazak u EU.
Upitan može li doći do promjene njihove političke agende u kontekstu sve bržeg približavanja Uniji, Vujović odgovara da oni “bez obzira njihovo ideološko-identitetsku orjentaciju, dominantnu motivaciju crpe iz klijentelističkih odnosa”.
“Naravno da bi Mandić bio spreman da zajedno sa Kneževićem drugim i da se odrekne zvanične Moskve ukoliko bi mu to garantovalo dugo vladanje”.
Naglašava i drugi problem – njihovo biračko tijelo koje su godinama radikalizovali.
“Pitanje je kako bi se to odrazilo na njihove naredne izborne rezultate”.
Crna Gora u trouglu sa Srbijom i Rusijom
Crna Gora je geostrateški važna Moskvi zbog izlaza na more, koje Rusiji treba za brodove, nakon što je izgubila baze u Mediteranu, kaže Vujović.
“Važno reći je da je to ide u paketu sa Srbijom. Srbija ne može biti efektivan ruski saveznik ako Crna Gora nije pod njenom kontrolom. Tu se preklapaju interesi Moskve i Beograda na način koji omogućava Srbiji pristup moru, a Rusiji pristup Srbiji”.
No, i tu se postavlja pitanje uticaja Srbije na dio crnogorske vlasti.
Mandić i Knežević su godinama u bliskim političkim vezama sa Vučićem.
Tako je Mandić bio uz Vučića kada je u izbornom štabu proslavljao posljednju izbornu pobjedu.
Vučić ga je 2021. odlikovao ordenom srpske zastave prvog stepena.
Knežević na mitingu Vučićeve partije prije dvije godine u Beogradu poručio da voli Srbiju “jer se bori za srpski narod na Kosovu, i što nikad neće krenuti u rat protiv bratske i savezničke Rusije”.
Vujović ocjenjuje da su oni zarobljenici odnosa sa Vučićem.
“Odnos sa Vučićem nije partnerski već subordinacije gdje oni u velikoj mjeri zavise od njega. I kada bi htjeli napraviti neki otklon od zvaničnog Beograda i Moskve, to nije moguće, jer je njihov uticaj, posebno Beograda, na biračko tijelo tih partija ogroman”.
Ističe da su oni počeli da koriste domaće resurse, da jačaju infrastrukturu, ali da još nisu dovoljno snažni “da bi mogli da odigraju tako nešto, posebno što je penetracija srpskih medija i njihov uticaj ogroman, posebno na njihove birače”.
Ko je Lukašik?
Šezdesetšestogodišnji Aleksandar Lukašik stupio je na dužnost ambasadora Rusije u Crnoj Gori u julu 2025.
Crna Gora je njegovo prvo ambasadorsko mjesto, u diplomatskoj karijeri dugoj 36 godina.
Od 2016. do početka ruske invazije na Ukrajinu bio je otpravnik poslova u Kijevu.
U jednom od rijetkih tekstova koji se mogu naći na sajtu ruskog Ministarstva Lukašik 2020. konstatuje da su rusko-ukrajinski odnosi zapali u ćorsokak, bez ruske krivice.
“Nove ukrajinske vlasti nisu odustale od antiruske retorike i neosnovanih optužbi na račun Moskve. I dalje iznose neutemeljene tvrdnje da Rusija podstiče konflikt u Donbasu, dok same sabotiraju mirovni proces”.
“Rusija odlučno odbacuje politiku ucjena i prijetnji, upozoravajući one koji razmišljaju u kategorijama nametanja svoje volje na pogubne posljedice takvih postupaka”.
Putin mu je dodijelio povelju 2019. i Orden časti 2024. godine “za veliki doprinos u sprovođenju vanjske politike Ruske Federacije i dugogodišnju savjesnu diplomatsku službu”.
Od dolaska u Crnu Goru sretao se sa ministrima iz Demokratskog fronta i Socijalističke narodne partije, koji pokrivaju resore sporta, turizma, obrazovanja, vjerskih zajednica… Zajedničko im je da se svi protive sankcijama Crne Gore uvedenim Rusiji.
Preporučeno
Na svim sastancima je istaknuta potreba za jačanjem saradnje.
Video