Evropska komisija (EK) je prošle sedmice predstavila dva bitna dokumenta: Evropski demokratski štit i Strategiju EU za civilno društvo, opisujući ih kao „kao ključne inicijative za jačanje otpornosti demokratija u zemljama EU“.
“Oba su fokusirana na zaštitu od rastućih bezbjednosnih prijetnji, posebno manipulacije informacijama, stranog uplitanja i dezinformacionih akcija koje potkopavaju povjerenje u institucije, utiču na izbore i ograničavaju djelovanje slobodnih medija i civilnog društva”, istaknuto je tom prilikom.Kako su precizirali, razlog donošenja ovakvog akta su „rastuće geopolitičke tenzije, tehnološki poremećaji i pad povjerenja u institucije“.
“Autoritarni akteri koriste dezinformacije da iznutra oslabe EU, utiču na izbore i produbljuju podjele u društvu. Zbog toga se interna i eksterna bezbjednost tretiraju kao povezane oblasti, a EU ovako jača koordinaciju na oba fronta “, potcrtali su iz EK.
ZNAČAJ
Prema riječima Banovića, dokument Evropski demokratski štit otvara nove mogućnosti aspirantima za punopravno članstvo u EU.
“Za zemlju kandidatkinju kao što je Crna Gora, to će imati dvostruki efekat. S jedne strane, otvara se pristup dodatnim resursima, ekspertizi i programima podrške: od jačanja kapaciteta institucija i izborne administracije, do podrške medijima i organizacijama koje se bave hibridnim prijetnjama. S druge strane, podiže se ljestvica očekivanja: politička elita više neće moći da ignoriše problem stranog uticaja, već će morati da uskladi zakonodavstvo, medijske i bezbjednosne politike sa evropskim standardima”, precizirao je Banović.
Takođe je ukazao na činjenicu da Crna Gora trenutno nema adekvatan sistemski okvir za borbu protiv stranog miješanja i dezinformacija, kao ni nacionalnu strategiju za borbu protiv ovih prijetnji.
“U praksi, organizacije poput DFC-a su među rijetkim akterima koji se ovim pitanjima bave stručno. Upravo zato je važno što se u posljednjem Izvještaju EK od Crne Gore eksplicitno traži usvajanje strategije sa akcionim planom za borbu protiv hibridnih prijetnji i stranog miješanja”, dodao je on.
Novi evropski okvir, koji se oslanja na rastuće zahtjeve za obezbjeđivanje višeg nivoa bezbjednosti na svim nivoima, dodatno pojačava pomenuti zahtjev EK prema Crnoj Gori.
“Nude se podrška i alati, ali i traži veća odgovornost i usaglašavanje sa standardima EU. Jedna od ključnih poruka dokumenta je snažnije uključivanje civilnog sektora i specijalizovanih organizacija koje se bave stranim uticajima, što je prilika za Crnu Goru da institucije i nezavisne aktere konačno umreži u koherentnu politiku zaštite od stranog malignog uticaja”, pojasnio je Banović.
DOKUMENTI
Evropski demokratski štit kreiran je kao odgovor EU na bezbjednosne prijetnje i postavljen je na tri stuba.
Prvi je zaštita informacionog prostora kroz uvođenje mehanizama za brzo reagovanje na dezinformacije i strane informacione operacije, biće osnovana Evropska mreža kontrolora činjenica, a Evropska opservatorija za digitalne medije dobiće veća ovlašćenja za praćenje dešavanja, naročito tokom izbora.
Kao drugi stub definisane su „otpornije institucije, sigurni izbori i slobodni mediji“. U praksi, to znači da će zemlje EU ojačati saradnju kroz Evropsku mrežu za saradnju na izborima, a među temama kojima će se baviti biće i upotreba vještačke inteligencije u izbornim procesima. Zbog porasta nasilja, EK će davati preporuke o bezbjednosti političara i zaštiti novinara, posebno u slučajevima takozvanih SLAPP tužbi (strateške tužbe protiv učešća javnosti).
Treći stub štita su društvena otpornost i angažman građana, s akcentom na medijskoj pismenosti i formiranju centra za građanske tehnologije.
“Ključni element Štita je osnivanje Evropskog centra za demokratsku otpornost, koji će objediniti stručnjake iz država članica, omogućiti brzu razmjenu informacija i graditi zajedničke kapacitete protiv stranog uplitanja i manipulisanja informacijama (FIMI prijetnje). Centar će blisko sarađivati sa Sistemom brzog uzbunjivanja i njegovim postojećim mrežama u zemljama EU”, navodi se u dokumentu EK u koji je Pobjeda imala uvid.
Za Crnu Goru, kao jednu od zemalja kandidata za punopravno članstvo u EU, to znači tijesnu saradnju sa evropskim institucijama na zaštiti demokratije, jer je i naša zemlja jednako izložena stranim manipulacijama, dezinformacijama i pritiscima koji podrivaju povjerenje u institucije i procese odlučivanja.
Evropski demokratski štit za Crnu Goru predviđa više nivoa saradnje sa državama članicama i kandidatima za EU.
Za jačanje kapaciteta protiv stranog uplitanja i manipulisanja informacijama (FIMI), EU planira da njihova predstavništva odnosno delegacije budu prva tačka za identifikovanje, analizu i odgovor na ovaj vid prijetnji, a rješenja će biti distribuirana Sistemom brzog uzbunjivanja.
Evropski centar za demokratsku otpornost biće centralna platforma za saradnju svih zemalja u EU i kandidata za članstvo. Na taj način će Crna Gora imati konstantan pristup evropskom ekspertskom timu u otkrivanju i analizi prijetnji i informatičkih operacija, pomoći u borbi protiv dezinformacija i programima za praćenje izbora i integriteta javne komunikacije.
Uz pogodnosti, Crna Gora će imati i obavezu da svoje standarde vezane za izborne procedure, medije i digitalnu regulativu prilagodi onima koji se sprovode u EU. To podrazumijeva usvajanje i primjenu smjernica o odgovornoj upotrebi vještačke inteligencije u izbornim procesima, kao iz Zakona o digitalnim uslugama (DSA) – gdje naša zemlja i dalje nema regulisan najveći dio te oblasti. Evropski standardi moraće da se usvoje i kada je riječ o slobodi i nezavisnosti medija, ali će u ispunjavanju tih uslova pomoć stići kroz sredstva iz posebnih fondova.
Na sve to nadovezuje se Strategija EU za civilno društvo, koja takođe podrazumijeva višestruku pomoć iz evropskih izvora. Nevladin sektor u Crnoj Gori tako će imati na raspolaganju podršku za projekte kojima se štite zaštiti demokratska prava, kao i hitan odgovor u slučaju političkog pritiska ili prijetnji.
Obje strategije prati jedinstvena budžetska linija AgoraEU u novom Višegodišnjem finansijskom okviru (MFF), koja je procijenjena na oko devet milijardi eura do kraja 2034. godine.
S obzirom na to da Crna Gora još nije riješila probleme stranog uplitanja na mnogim nivoima, a da će EK sasvim sigurno tražiti da pomenuti zahtjevi budu ispunjeni do izbora koji su najavljeni za 2027. godinu, pred našim institucijama su krupni zadaci. Tim prije što sve evropske instance ukazuju da se strano miješanje i maligni uticaji u našoj zemlji moraju što prije neutralizovati, jer ne žele da se taj pritisak prenese i na društva postojećih članica EU.
Preporučeno
Video