Agencija za zaštitu životne sredine, u odgovorima portal Standard kažu da je krajem maja donijela rješenje kojim je „Komunalnom Rožaje“ naložila obustavu odlaganja i skladištenja otpada na Mostini, uz set hitnih mjera i obavezu izvještavanja.
U obrazloženju je navedeno da se na lokaciji odlaže miješani komunalni otpad, uključujući i tokove koji zahtijevaju poseban nadzor, te da je „potrebno spriječiti dalji rizik po zdravlje ljudi“.Nakon žalbe operatera, Ministarstvo ekologije je sredinom jula poništilo to rješenje i predmet vratilo Agenciji na ponovni postupak. Time je procedura vraćena na početak. Agencija mora da donese novo, potpunije obrazloženo rješenje, a u međuvremenu je stanje na terenu faktički ostalo nepromijenjeno.
Ko je nadležan?
Iz dostavljenih odgovora Agencije vidi se i zamršena linija nadležnosti. AZŽS konstatuje da je, nakon izlaska na teren i urgencija, „naložena implementacija mjera na lokaciji“, ali i podsjeća da operativni nadzor i sankcionisanje nijesu u njenoj direktnoj ingerenciji, već u nadležnosti ekološke inspekcije.
„Agencija je naložila mjere u cilju sprječavanja neposredne opasnosti i smanjenja rizika po zdravlje ljudi“, stoji u dopisu, uz napomenu da su lokalne službe dužne da obezbijede kontrolisane uslove upravljanja otpadom do konačnog rješenja.
Mostina je, zapravo, paradigma „privremenih“ odlagališta koja traju godinama. Improvizno ograđivanje, krpljenje infrastrukture, povremene intervencije i sporo usaglašavanje između opštine i države. Vizuelno dominantna lokacija na ulazu u grad i blizina rijeke čine problem još većim. Stanovnici svjedoče o epizodama paljenja, a fotografije i snimci dima iznad odlagališta periodično kruže društvenim mrežama, narušavajući i percepciju Rožaja kao planinske destinacije.
Dozvole bez selekcije, dim bez kontrole
Šira slika sistema upravljanja otpadom pokazuje da se administrativne promjene dešavaju, ali da to još ne znači promjenu na terenu.
Prema novom zakonu, kažu iz Agencije, u protekloj godini izdato je desetine novih dozvola prevoznicima, sakupljačima, preradnim postrojenjima i posrednicima, data je saglasnosti na planove upravljanja i istovremeno ukinula veliki broj starih, neusklađenih akata. Međutim, bez stalne inspekcijske kontrole, odvojenog sakupljanja i regionalnih sanitarnih kapaciteta — dozvole ostaju samo preduslov, ne i rješenje.
Eko fond je ranije saopštio Standardu da u svojim programima uporno traži upravo te preduslove – odvojeno sakupljanje po frakcijama, reciklažna dvorišta i kompostiranje biootpada, kao i transfer-stanice koje bi rasteretile improvizovana smetlišta.
Evropska komisija, takođe u odgovorima Standardu, ponavlja da se hijerarhija otpada mora primjenjivati u praksi – prevencija, ponovna upotreba i reciklaža ispred prostog odlaganja, uz zatvaranje nesanitarnih lokacija.
Deponija Mostina, gledano sa te strane je test, ne samo za Rožaje, nego i za koordinaciju državnih organa.
Novo rješenje, hitni nadzor i regionalno rješenje
Prvi naredni očekivani korak u slučaju Mostina je novo rješenje Agencije, sa jasnim i mjerljivim mjerama – šta je tačno zabranjeno i u kom obimu, šta je privremeno dozvoljeno, ko nadzire, u kojim rokovima i kako se izvještava javnost. Uporedo se mora vidjeti djelovanje ekološke inspekcije na samoj lokaciji, posebno zbog prijava o paljenju i mogućim posljedicama po podvodne vode. I konačno, opštinski planovi upravljanja otpadom moraju se uklapati u državna, regionalna rješenja jer privremene lokacije ne mogu biti trajna strategija.
Standard je, u okviru ovog istraživačkog serijala, poslao identična pitanja svim sjevernim opštinama, uključujući Rožaje. Dio odgovora još očekujemo i objavićemo ih u narednom nastavku, zajedno s uporednim pregledom infrastrukture, mapom „crnih tačaka“ i boljim praksama koje se već mogu primijeniti.
Preporučeno
Deponija Mostina ostaje simbol onoga što ne bi smjelo da bude – mjesto gdje se dim iz otpada sudara sa administracijom i gdje prva slika grada ne govori o planinskom turističkom dragulju i potencijalu već o problemu koji predugo tinja.
Video