„Koncept ‘normalno spavanje’ predstavlja samo najčešće ,uobičajeno spavanje u određenom uzrastu i u određenim uslovima. Kako ljudi stare obično zahtijevaju kraću dužinu spavanja. Odrasle osobe spavaju u prosjeku 6-8 sati noću, ali postoje i zdrave osobe koje spavaju 3-4 sata svake noći (“kratki spavaci”), 8-10 sati (“dugi spavaci”) ili spavaju bazično popodne i noću. Subjektivni osjećaj dovoljnog/nedovoljnog ,dobrog/lošeg ,odmarajućeg/zamarajućeg, prijatnog/mučnog spavanja zavisi od niza individualno psiholoških i situacionih momenata, ali svakako bitno određuje ocjenu kvaliteta spavanja“, pojašnjava Purlija.
Ipak, san je od posebne važnosti za djecu i preduslov je njihovog normalnog rasta i razvoja.
„San je veoma bitan kod djece. Ako ne spavaju redovno djeca postaju napeta, nezadovoljna, depresivna i sa vrlo izraženom sklonošću ka uzimanju droga. Ovo bi trebalo da bude opomena roditeljima da ne popuštaju pred njihovim zahtjevima i dopuštaju im „noćni život“. Takođe, često kasne za svojim vršnjacima u dnevnim aktivnostima, što opet otvara put ka depresiji i zloupotrebi psihoaktivnih supstanci. Sa takvim načinom života djeca se neće naspavati i vratiti u dobru psihofizičku formu, jer za noćno spavanje apsolutno ne postoji alternativa“, sumira Purlija.
San ima svoje faze, od kojih je, pojašnjava Purlija, za čovjeka posebno bitna REM faza (faza brzog kretanja očiju).
„Veoma je bitno da tokom spavanja uđemo u REM fazu. Bez nje čovjek nije do kraja ispavan, odnosno njegov organizam nije u potpunosti odmoran. REM spavanje traje 20-30 minuta, pet do šest puta tokom noći, a kod djece čak i do deset puta. Tada se odvija proces čišćenja nepotrebnih informacija i konsolidacija pamćenja“, ukazuje psihijatrica JZU Dom zdravlja Podgorica.
Nedostatak sna ili insomnija najčešći je razlog za umor kod zdravih osoba. Do ovog neprijatnog stanja, kada nam je sve teško, može da dovede i niz ozbiljnih bolesti. Zato se mora (iz)liječiti. Purlija ukazuje da se klasična podjela poremećaja spavanja bazira na fenomenima koji odstupaju od “uobičajenog” toka i dužine spavanja i na subjektivnim žalbama.
Tako postoje četiri tipa insomnije:
-poremećaj uspavljivanja (inicijalna insomnija);
-poremećaj prespavljivanja (tranzitna insomnija);
-rano jutarnje buđenje (terminalna insomnija);
-kombinovani poremećaji 1,2 i 3.
Dijagnostički kriterijumi za primarnu insomniju su, navodi Purlija, sljedeći:
– poremećaj spavanja uzrokuje klinički značajnu tegobu ili poremećaj u socijalnoj, profesionalnoj ili nekoj drugoj važnoj sferi života;
– poremećaj spavanja se dešava isključivo u sklopu narkolepsije, poremećaja disanja i parasomnije;
-poremećaj se dešava isključivo u sklopu drugih mentalnih oboljenja (depresija ,anksioznost i sl.);
-poremećaj je izazvan direktnim efektom supstanci (ljekova ili droge).
Zato dijagnostika insomnije, ističe psihijatrica, mora imati dva cilja:
-da ustanovi da li je poremećaj spavanja akutna, prolazna smetnja ili hronično trajno stanje i
-da ustanovi stepen i značaj učešća patogenih faktora.
Osnovni principi liječenja nesanice, pojašnjava Purlija, podrazumijevaju da se „u cjelini prihvate žalbe pacijenta o smetnjama koje osjeća tokom spavanja i da se liječi osnovni poremećaj (jer je insomnija ,hipersomnija često samo simptom ili znak ). Poremećaj spavanja liječi se rekonstrukcijom ritma ‘budnost-spavanje’ psihološkim, fizikalnim i biološkim intervencijama, dok je medikamentozno liječenje usmjereno na liječenje osnovnog oboljenja“.
Dodaje da su za kvalitetan san potrebni savjeti i postupci iz domena higijene spavanja i stvaranje uslova i komfora za spavanje, što konkretno obuhvata: ventilaciju prostorije ,temperaturu prostorije, adekvatan ležaj ali i prirodne postupke – napuštanje kreveta odmah po buđenju, jutarnje tuširanje, gimnastiku, šetnju, izbjegavanje dugog dnevnog drijemanja , popodnevne i večernje šetnje, izbjegavanje ‘dopunskih’ uzbuđenja, neuzimanje stimulativnih napitaka (kafe, gaziranih sokova, indijskog čaja…) ali i pripremu ‘rituala’ pred odlazak na spavanje (šolja toplog mlijeka ,čaja…).
Ističe da u liječenju značajan efekat ima i psihoterapija gdje se koriste postupci u cilju otklanjanja “emocionalnog zastoja”( uklještenih emocija ) i emocionalno vegetativnog harmonizovanja. Preporučuju se autogeni trebing i medicinska hipnoza ,muzićka terapija te meditacija.
„I na kraju, medikamentalno liječenje je usmjereno ka saniranju osnovnog oboljenja koje je dovelo do poremećaja spavanja. Pri tom, misli se na sva somatska oboljenja ili psihijatrijska oboljenja, te se u skladu sa tim propisuju adekvatni ljekovi i reguliše ciklus spavanje-budnost“, zaključuje Branka Purlija, psihijatrica JZU Dom zdravlja Podgorica.
Preporučeno
Aleksandar Bulatović
Video