EK eksplicitno veže svaki naredni dati euro za formalnu odluku države.
„Usvajanje novog Nacionalnog plana upravljanja otpadom, u skladu sa direktivama EU, predstavlja preduslov za svako dalje ulaganje EU u ovaj sektor“, rekli su Standardu iz EK.To je i politička i operativna poruka. Dok plan ne postane važeći dokument, sa hijerarhijom otpada, rokovima i investicionim mapama, nema prelaska sa papira na gradilište.
Nema aktivnih investicija u čvrsti otpad
Iz EK saopštavaju da trenutno ne postoje aktivni investicioni projekti u oblasti čvrstog otpada koje podržava EU.
„U narednom periodu, Sektorski operativni program za životnu sredinu 2024–2027 predviđa mogućnost ulaganja u infrastrukturu za upravljanje čvrstim otpadom. EU, takođe, nudi investicione grantove kao sufinansiranje investicija podržanih povoljnim kreditima koje obezbjeđuju evropske i međunarodne finansijske institucije“, rekli su iz EK.
Međutim, ponovili su da je „potreban odlučujući korak od strane države“. Prevedeno s gotovo diplomatskog jezika: finansijski instrumenti postoje, ali projekti moraju biti spremni i usklađeni sa planom.
Šta je EU već finansirala
EK podsjeća da je već investirala u strategije i sistemske pretpostavke:
„Evropska unija je uložila značajna finansijska sredstva i napore u unapređenje pravilnog upravljanja otpadom u Crnoj Gori… Pomoć EU bila je usmjerena na stvaranje uslova na nivou cijele države za upravljanje otpadom u skladu sa standardima EU“, navode iz EK.
Planovi, oprema, civilni sektor
Između ostalog, kažu iz ove evropske institucije, sredstva EU korišćena su i za izradu Nacionalnog plana upravljanja otpadom 2014–2019, kao i Nacionalnog plana upravljanja otpadom 2025–2030, koji još uvijek nije usvojen.
„Podrška EU doprinijela je jačanju kapaciteta komunalnih preduzeća za prikupljanje otpada kroz obezbjeđivanje opreme za prikupljanje, transport i reciklažu otpada. Grantovi EU takođe su korišćeni za podršku projektima organizacija civilnog društva…“, saopštili su iz EK u odgovorima Standardu.
| Development of SEA for NWMP Montenegro | Services | 123,315.00 | Montenegro | National IPA |
| Preparation and implementation of NWMP | Services | 769,056.53 | Montenegro | National IPA |
| Drafting Legal Documents in the Field of Communal Services and Waste Management | Services | 155,054.66 | Montenegro | National IPA |
| Equipment/vehicles for waste collection and transport – Lot 2 | Supplies | 512,835.00 | Montenegro | National IPA |
| Equipment/vehicles for waste collection and transport – Lot 1 | Supplies | 3,487,140.00 | Montenegro | National IPA |
| Improvement of waste management in Danilovgrad | Grant | 646,809.38 | Danilovgrad | National IPA |
| Introducing composting and selective waste collection in the municipalities of Kotor, Budva, Tivat and Herceg Novi | Grant | 303,173.08 | Coastal region of Montenegro | National IPA |
| Development of Feasibility study and Conceptual design for Materials Recovery Facility and Biodegradable Waste Composting Facility at the Mozura location in Bar | Services | 285,945.00 | Montenegro | National IPA |
| Supply of Equipment for Support to implementation and monitoring of waste management, Montenegro – LOT 1: Municipal waste containers | Supplies | 328,925.51 | Montenegro | National IPA |
| Supply of Equipment for Support to implementation and monitoring of waste management, Montenegro – LOT 2: Vertical Baling Press Machine | Supplies | 36,887.15 | Montenegro | National IPA |
| Preparation of the National Waste Management Plan for Montenegro for period 2025-2030 | Services | 590,900.00 | Montenegro | National IPA |
| Design review and supervision of works for Rehabilitation of “Vrtijeljka” dumpsite in the Municipality of Cetinje, Montenegro | Services | 165,000 | Cetinje | National IPA |
| Design and Rehabilitation of “Vrtijeljka” dumpsite in the Municipality of Cetinje, Montenegro | Works | 1,562,735.50 | Cetinje | National IPA |
| Design Review and Supervision of works for Rehabilitation of unsanitary dumpsite “Cafe” in the Municipality of Bar, Montenegro | Services | 361,175.00 | Bar | National IPA |
| Design and rehabilitation of unsanitary dumpsite “Cafe” in the Municipality of Bar, Montenegro | Works | 3,456,721.00 | Bar | National IPA |
| Montenegro Regional Sanitary Landfills, Various documentation | Grant/loan | 989,839.00 | Niksic, Bar, Pljevlja, Zabljak | WBIF |
| Total | 13,775,511.81 |
U prethodnom tekstu objavljenom na portalu Standard saznali smo da je EKO-fond istovremeno finansirao sanacije, opremu i projektne papire na sjeveru, a sada vidimo da je EK finansirala strategije, opremu i pojedinačne sanacije. Međutim, ničija pomoć ne zamjenjuje operativnu infrastrukturu (transfer stanice/sortirnice + zakonita odlagališta) i bez nje se rješenje problema samo odlaže.
Lekcija iz otpadnih voda
Iz EK navode primjere uspješnih projekata upravljanja otpadnim vodama.
„Postrojenje za preradu otpadnih voda u Tivtu dovelo je do značajnog poboljšanja kvaliteta voda u Bokokotorskom zalivu. Ulaganje EU u postrojenje u Beranama značajno je unaprijedilo kvalitet vode u rijeci Lim“, kažu iz EK.
Dakle, poruka je jasna — kad su plan, lokacija, dozvole, finansijska konstrukcija i izvođenje na okupu, rezultat je vidljiv i mjerljiv.
EK se ne upušta u komentarisanje pojedinačnih „crnih tačaka“, ali je poruka jasna — projekti moraju biti spremni da bi EU ušla u finansiranje.
„Sektorski operativni program 2024–2027 predviđa mogućnost ulaganja, ali je preduslov usvojeni Nacionalni plan, a zatim spremna lokalna i regionalna rješenja (transfer stanice, sortirnice, zakonita odlagališta)“, kažu iz EK.
Tri ključne poruke EK
- Usvajanje novog Nacionalnog plana je preduslov za svako dalje ulaganje EU.
- Trenutno ne postoje aktivni investicioni projekti u oblasti čvrstog otpada koje podržava EU.
- Potreban je odlučujući korak od strane države.
Preporučeno
EU neće investirati u čvrsti otpad dok država ne uradi svoj dio. Do tada, sopstvena sredstva ostaju „prva pomoć“, a Poglavlje 27 — test koji se polaže na deponiji, ne na papiru.
Video