Serija snažnih zemljotresa pogodila je region, a treslo je i u Crnoj Gori. Oko 340 zemljotresa pogodilo je Albaniju, od kojih su tri bila jača i osjetili su se u Crnoj Gori. Iz Sezmološkog zavoda za Standard su kazali da se i narednih dana očekuje serija zemljotresa.

“Narednih dana će biti podrhtavanja. Živimo u zoni u kojoj su zemljotresi uvijek mogući i klimatski uslovi na to ne utiču”, rekli su iz tog zavoda.

Diplomirani inžinjer geofizike prof. dr. Branislav Glavatović za Standard je spričao da se u Crnoj Gori narednih godina mogu očekivati i zemljotresi sa maksimalnom magnitudom 6 i 7 rihtera. 

“Srećom, Crna Gora se ne nalazi u seizmički najugroženijim djelovima svijeta, kao što su to Filipini, Japan, zapadni dio južne i sjeverne Amerike itd. Brojne analize seizmičnosti na našim prostorima, bazirane na proučavanju dugogodišnjeg karaktera tektonske aktivnosti regiona južnih Dinarida i južnog Jadrana, ukazuju da je realno očekivati da se i u narednom periodu na prostoru južnog dijela Crne Gore (kao što se to zbivalo i hiljadama godina unazad) dogode zemljotresi sa maksimalnom magnitudom između 6 i 7 jedinica Rihterove skale, zatim u centralnom dijelu – sa magnitudom između 5 i 6, a u sjevernom između 4 i 5 jedinica te skale. Imajući u vidu činjenicu da neka ranije aktivna žarišta miruju već dugi niz godina, opravdano je očekivati da se u tim regionima ponovo jave jači zemljotresi“, kazao je Glavatović dodajući da nas ove činjenice stalno podsjećaju da treba graditi u skladu sa kvalitetno definisanim uslovima lokacije objekata, savremenim zahtjevima sigurnog seizmičkog projektovanja i uz strogu kontrolu građenja.

On je istakao da je seizmička aktivnost na prostoru Crne Gore koja se realizuje kroz vrlo dugi istorijski period, uz povremeno događanje razornih i katastrofalnih zemljotresa, jasno ukazuje na trajnu zemljotresnu opasnost kojoj je izložen ovaj region, kao dio veoma trusnog Mediteranskog područja.

“U takvom prirodnom ambijentu, posebno tokom posljednjih tridesetak godina, u uslovima intenzivne gradnje, naročito na prostoru crnogorskog primorja, Glavnog grada i drugih većih urbanih područja Crne Gore, ostvareno je značajno povećanje realnog seizmičkog rizika, odnosno opasnosti od posljedica dejstva budućih snažnih zemljotresa. 

U takvim uslovima neophodno je preduzimati odgovarajuće preventivne mjere za ublažavanje tih posljedica – putem poboljšanja kvaliteta građenja, što pretpostavlja seizmički sigurno projektovanje objekata i urbanističko planiranje prostora. Praksa tokom zadnje tri decenije u toj oblasti predstavlja upravo suprotan primjer, koji je doveo do ogromnog broja nelegalnih, odnosno neadekvatno projektovanih i izgrađenih objekata – upravo u seizmički najugroženijim oblastima. Formalna legalizacija objekata koja je u toku, neće bitno poboljšati takvo stanje, s obzirom da neće obuhvatiti i odgovarajuće neophodno konstruktivno ojačanje takvih objekata, te se realno stanje sizmičke opasnosti na terenu, nažalost neće promijeniti“, rekao je inžinjer geofizike.

Glavatović kaže da se “nažalost (sa aspekta pouzdanosti prognoze budućih zemljotresa) kada se izvrši detaljna analiza vremenskog niza dogođenih zemljotresa, ne može se zapaziti nikakva pravilnost u pojavi snažnih zemljotresa.

“Ipak, izvjesne korelacije sa periodičnim kosmičkim pojavama koje su izučavane, ukazuju da određene pravilnosti postoje, ali nažalost nisu dominantne, naročito kod pojave snažnih zemljotresa. Takve pojave su posebno – sunčeve pjege, čiji broj ima pravilan jedanaestogodišnji ciklus (broj pjega na Suncu ukazuje na stepen njegove aktivnosti) ili položaj Mjeseca u odnosu na predmetni prostor.

Inače, seizmička aktivnost na teritoriji Crne Gore, kao i u širem okruženju, sa aspekta intenziteta i učestanosti događanja zemljotresa, već dugi niz godina nalazi se ispod dugogodišnjeg prosjeka, što je vjerovatno dijelom rezultat izuzetno velike seizmičke i tektonske relaksacije stijenskih masa zemljine kore tog prostora, koja je ostvarena tokom realizacije ogromne serije zemljotresa u 1979. godini, uključujući i katastrofalni zemljotres od 15. aprila te godine. Ipak, imajući u vidu dugoročni karakter i intenzitet seizmičke aktivnosti tokom dokumentovane dugogodišnje zemljotresne istorije prostora južnog Jadrana i južnih Dinarida, realno je očekivati da se u narednom periodu ukupna seizmičnost u regionu intenzivira, što ukazuje na naglašenu potrebu sprovođenja aktivnosti u svim oblastima koje mogu da doprinesu ublažavanju ukupnog seizmičkog rizika“, objasnio je on.

Stručnjak za seizmologiju kazao je da za sada nije dokazana uzročna veza između količine padavina i seizmičnosti.

“Analizom podataka o stanju nivoa vode u Skadarskom jezeru, kao indikatoru količine padavina na prostoru južnog Jadrana, u korelaciji sa pojavom seizmičnosti u istom višegodišnjem periodu, nijesmo utvrdili postojanje njihove bitne međusobne zavisnosti, što se može tumačiti relativno malom dubinom prodiranja površinskih voda u tlo – do nivoa karstifikovanosti terena, odnosno do nivoa mora. Međutim, u zonama velikih vještačkih akumulacionih jezera nedvosmisleno je utvrđeno značajno povećanje seizmičnosti, posebno u periodima naglog pražnjenja ili punjenja akumulacija. Isto tako, primijećeno je da upumpavanje vode kroz bušotine u tlo na velikim dubinama (radi eksploatacije toplotne energije Zemlje) može usloviti aktiviranje zemljotresa, pa čak i u zonama gdje zemljotresi do tada nijesu bili zapaženi“, dodao je Glavatović.

Zemljotres koji pamte stariji Crnogorci

Zemljotres od 15. aprila 1979. godine (06h 19m GMT) sa magnitudom 7.0 jedinica Rihterove skale izazvao je katastrofalna razaranja sa intenzitetom od IX stepeni Merkalijeve skale na cijelom Crnogorskom primorju, na dužini od preko 100 km.

Epicentar zemljotresa se nalazio u Jadranskom moru, između Ulcinja i Bara, na udaljenosti od 15 kilometara od obale. U ovom zemljotresu 101 osoba je izgubila život u Crnoj Gori i 35 u Albaniji. Stradali su gradovi: Ulcinj, Bar, Petrovac, Budva, Tivat, Kotor, Risan i Herceg Novi, a razoreno je 250 naselja.

Uništen je ogroman dio modernih hotelskih kapaciteta u regionu, oštećena su 53 zdravstvena objekta, 570 objekata socijalne i dječije zaštite, 240 školskih objekata.

Posebno su stradali kulturno-istorijski spomenici (manastiri, crkve, muzeji, arhivi), koji su koncentrisani uglavnom u najugroženijem primorskom pojasu.

Velike štete su bile na putnoj mreži – oštećeno je oko 350 km magistralnih i 200 km regionalnih puteva. Jedna od specifičnih manifestacija oštećenja tla izazvana zemljotresom bile su pojave likvifakcije (tečenja tla), klizišta i odroni.

Pet najjačih zemljotresa koji su pogodili svijet

Zemljotres u Čileu, 1960. godine

Zemljotres u Čileu iz 22. maja 1960. godine najjači je zemljotres koji se ikada dogodio na zemlji. Njegova magnituda iznosila je 9.5 stepeni po rihteru. Razaranja su bila ogromna, tako da je reljef bio neprepoznatljiv posle potresa – stvorile su se nove planine, a rijeke su promijenile svoja korita, to dovoljno govori o jačini ovog zemljotresa koji je ostavio pustoš za sobom. Cunami visok 25 metara zahvatio je obale južnog Čilea. Pored Čilea cunami talasi pogodili su i Australiju, Havaje, Novi Zeland, Japan i Filipine. Tri dana posle zemljotresa dogodila se i erupcija jednog vulkana u Čileu.

Zemljotres na Aljasci, 1964. godine

Ovaj zemljotres dogodio se 27. marta 1964. godine. Njegova magnituda bila je 9.2 stepena po rihteru. Razaranja su bila ogromna, a najviše je stradao grad Ankoraž. Zemljotres je izazvao cunami visok preko 60 m koji je pogodio obale Aljaske, a manji cunami talasi pogodili su obalu Kanade.

Zemljotres na Sumatri, 2004. godine

Zemljotres na ostrvu Sumatri u Indijskom okeanu desio se 26. decembra 2004. godine. Njegova magnituda bila je između 9.1 i 9.3 stepena po rihterovoj skali. Cunami, koji je ponegdje bio visok i 30 m, pogodio je obale Indijskog okeana, a stradala su mnoga ljetovališta i primorska mjesta na Tajlandu, Indoneziji, Šri Lanci i Maldivima.

Zemljotres na Kamčatki, 1952. godine

Kamčatku je pogodio jak zemljotres 4. novembra 1952. godine. Njegova magnituda procenjena je na 9 stepeni po rihterovoj skali. Cunami koji je nastao tom prilikom pogodio je Čile, Aljasku i Novi Zeland.

Sendai zemljotres, 2011. godine

Ovaj zemljotres pogodio je Japan 11. marta 2011. godine. Njegova magnituda iznosila je 9 stepeni po rihterovoj skali. Zbog oštećenja nuklearne elektrane Fokušima, radijacija je u tom područiju povećana za preko 1000 puta, tako da je područje u krugu od 25 km od elektrane evakuisano. Cunami koji je pratio ovaj zemljotres bio je visok do 30 m.

K.P.