U izvještaju koji će se sjutra naći pred poslanicima Evropskog parlamenta naglašava se, prenosi Beta, i da obezbjeđivanje nezavisnosti ključnih institucija, uključujući Regulatorno tijelo za elektronske medije (REM) i puna primjena svih preostalih i najnovijih preporuka Kancelarije OEBS za demokratske institucije i ljudska prava (OEBS/ODIHR) i tijela Savjeta Evrope u vezi sa izbornim reformama, kroz transparentan i inkluzivan proces i znatno prije održavanja bilo kojih novih izbora, takođe ostaju od ključnog značaja.
Izvještaj i rezolucija Tonina Picule predstavljaju odgovor Evropskog parlamenta na Izvještaje Evropske komisije o Srbiji za 2023. i 2024. godinu, ali takođe uzima u obzir najnovija dešavanja u zemlji, uključujući studentske proteste, koja su, kako se ocjenjuje, obilježena zabrinutošću zbog stanja demokratije i vladavine prava.U rezoluciji sačinjenoj na osnovu izvještaja o kojoj će se glasati u srijedu 7. maja, EP izražava duboku zabrinutost zbog sistemskih problema na koje su ukazali studentski protesti i drugi protesti u Srbiji, kao što su pitanja građanskih sloboda, podjele vlasti, korupcije, zaštite životne sredine, institucionalne i finansijske transparentnosti, posebno u vezi s infrastrukturnim projektima, i odgovornosti.
Studentski zahtjevi u skladu sa reformama
EP potvrđuje da su studentski zahtjevi u skladu sa reformama koje se od Srbije očekuju na njenom evropskom putu.
U tekstu se konstatuje da masovni protesti održani 15. marta u Beogradu “predstavljaju najveće proteste u savremenoj istoriji Srbije i poziva na nepristrasnu istragu tvrdnji da je protiv demonstranata korišćena nezakonita tehnologija za kontrolu mase, usled čega je više njih povrijeđeno”.
U rezoluciji se izražava iskreno saučešće porodicama poginulih i povrijeđenih u urušavanju nadstrešnice željezničke stanice u Novom Sadu 1. novembra 2024. i poziva na potpune i transparentne pravne postupke nakon istrage nadležnih organa.
Naglašava se potreba za širim ispitivanjem u kojoj mjeri je korupcija dovela do smanjenja bezbjednosnih standarda i doprinijela ovoj tragediji.
Takođe se “izražava žaljenje zbog kašnjenja u reakciji i utvrđivanju odgovornosti od strane srpskih vlasti, sporog toka istrage i nedostatka transparentnosti nakon tragedije” i zbog toga što je “vlast propustila priliku da na dobar način odgovori na zahtjeve studenata i građana koji ih iskreno podržavaju”.
EP naglašava značaj slobode govora i okupljanja, poziva vlasti Srbije da obezbijede zaštitu učesnicima mirnih protesta.
Vezano za proteste u Srbiji, EP takođe najoštrije osuđuje zloupotrebu ličnih podataka iz javnih registara radi odmazde prema mirnim demonstrantima i poziva tužilaštvo u Srbiji da podigne optužnice protiv svih lica koja su fizički napadala i podsticala nasilje nad učesnicima demonstracija.
EP izražava duboku zabrinutost zbog svakog oblika nasilja, hapšenja demonstranata i sudskih postupaka kao i zbog izvještaja da su bezbjednosne službe bile uključene u zastrašivanje i nadzor demonstranata.
Takođe EP osuđuje retoriku srpskih vlasti koja podstiče nasilje protiv studenata i drugih demonstranata, primjećuje da su studentski aktivisti bili izloženi pravnom uznemiravanju, zastrašivanju i prekomjernoj upotrebi sile od strane vlasti.
U rezoluciji se poziva na temeljnu, nepristrasnu i brzu istragu navoda o nasilju nad demonstrantima i o eventualnim zloupotrebama policije tokom protesta a diplomatske misije EU i država članica pozivaju se da nastave pažljivo da prate sve tekuće sudske slučajeve povezane s protestima.
Briga zbog upotrebe špijunskog softvera
Evropski parlamentarci duboko su uznemireni i zbog “široko rasprostranjene nezakonite prakse nadzora korišćenjem špijunskog softvera” i “pozivaju Vladu Srbije da odmah prekine korišćenje napredne nadzorne tehnologije protiv aktivista, novinara i branilaca ljudskih prava a nadležne državne organe da sprovedu temeljnu istragu o svim postojećim slučajevima nezakonitog nadzora i upotrebe špijunskog softvera, kao i da pokrenu odgovarajuće postupke protiv odgovornih lica”.
EP takođe odbacuje optužbe da su EU i neke njene države članice bile umješane u organizaciju studentskih protesta s ciljem izazivanja “obojene revolucije” i u tom kontekstu najoštrije osuđuje nezakonita hapšenja i proterivanja građana EU i javno objavljivanje ličnih podataka građana EU od strane osuđenih ratnih zločinaca, kao i govor mržnje usmjeren protiv nacionalnih manjina.
EP izražava zabrinutost i zbog sve većeg broja slučajeva zadržavanja građana EU na granici Srbije i primjećuje da se anti-EU narativi odražavaju u opadajućoj podršci za evropske integracije u srpskom društvu i jačanju prisustva autokratskih stranih aktera u zemlji.
Srpske vlasti pozivaju se da povrate povjerenje građana u državne institucije kroz transparentnost i odgovornost i ohrabruju se svi politički i društveni akteri da se uključe u inkluzivan, sadržajan dijalog u cilju ispunjavanja reformi vezanih za EU.
Sloboda medija pogoršana
U poglavlju Osnovna i ljudska prava ocjenjuje se još da je “sloboda medija u Srbiji dodatno pogoršana” i poziva Srbija da unaprijedi i zaštiti profesionalizam medija, raznolikost i pluralizam, kao i da promoviše kvalitetno istraživačko novinarstvo, najviše etičke standarde, poštovanjem novinarskih kodeksa i kroz medijsku pismenost.
Takođe, najoštrije se osuđuje uporna kampanje blaćenja i zastrašivanja protiv civilnog društva u Srbiji, uključujući lažne optužbe o zavjerama za rušenje vlasti uz stranu podršku.
Izražava se zabrinutost zbog toga što se organizacije civilnog društva u Srbiji suočavaju sa sve većim izazovima, uključujući restriktivne uslove, ograničeno finansiranje, policijske racije i druge oblike zastrašivanja od strane državnih vlasti i poziva na istrage svih napada i kampanja blaćenja protiv organizacija civilnog društva i na unapređenje transparentnosti javnog finansiranja.
Ograničen napredak prema EU
Ponavlja se strateški značaj Zapadnog Balkana u današnjem geopolitičkom kontekstu i za bezbjednost i stabilnost EU u cjelini, a ističe se i značaj uticaja Srbije u regionu.
EP sa zabrinutošću primjećuje da je ostvaren ograničen ili nikakav napredak u ispunjavanju kriterijuma za članstvo u EU u pregovaračkim poglavljima, sa posebnim nedostacima u ključnim oblastima poput vladavine prava, reforme javne uprave i usklađivanja sa politikama EU.
Izražava se žaljenje zbog činjenice da nije ostvaren napredak u Poglavlju 31, budući da je usklađenost Srbije sa stavovima spoljne politike EU ostala nepromijenjena i poziva Srbija da se bez odlaganja i sistematski uskladi sa restriktivnim mjerama i opštom politikom EU prema Rusiji.
EP konstatuje napredak Srbije u usklađivanju sa viznom politikom EU i poziva na njeno potpuno usklađivanje, navodi se u rezoluciji.
Naglašava se da ukupan tempo napretka u pregovorima o pristupanju i dalje zavisi od opipljivog napretka u ključnim reformama i dijaloga Beograda i Prištine, kao i od usklađivanja sa zajedničkom spoljnom i bezbjednosnom politikom EU.
Kada je riječ o demokratiji i vladavini prava, EP konstatuje postojeće izazove u obezbjeđivanju nezavisnosti pravosuđa, uključujući neprimjereni politički uticaj na sudstvo i naglašava značaj usvajanja Zakona o Pravosudnoj akademiji.
Preporučeno
Navodi se da je ostvaren ograničen napredak u borbi protiv korupcije, uprkos usvajanju nove strategije za borbu protiv korupcije za period 2024–2028 i izražava zabrinutost zbog i dalje prisutne korupcije u mnogim sektorima.
Video