Međunarodni dan borbe protiv fašizma i antisemitizma obilježava se danas širom svijeta, kada se prisećamo žrtava fašizma i antisemitizma. Na današnji dan 1938. godine počeo je veliki pogrom širom Njemačke poznat kao Kristalna noć, koji je bio usmjeren protiv Jevreja i koji je bio prva naznaka ono što danas nazivamo holokaust.

Dana 9. novembra 1938. godine nacistička Njemačka počela je pogrom protiv jevrejskog naroda.

Opljačkani su jevrejski domovi, ali i trgovine, gradovi i sela, dok su jurišnici paravojne formacije SA i građani uništili maljevima zgrade ostavivši iza sebe ulice prekrivene komadićima slomljenih prozora – odatle porijeklo naziva “Kristallnacht” ili Kristalna noć.

Iako broj mrtvih u Kristalnoj noći nikad nije utvrđen, zvanični podaci su da je ubijeno 91 Jevreja, a 30.000 jevrejskih muškaraca – četvrtina svih jevrejskih muškaraca u Nemačkoj – odvedena je u koncentracione logore gdje su bili mučeni mjesecima, a više od 1.000 je pritom umrlo.

Kada se tome doda i broj nastradalih u koncentracionim logorima, dolazi se do broja od oko 2.000 do 2.500 direktnih i indirektnih žrtava Kristalne noći.

Prirodu zločina oslikava i činjenica da su čak i neki Njemci koji nijesu bili Jevreji, ubijeni samo zato što je neko smatrao da “izgledaju kao Jevreji”.

Opljačkano je 1.668 sinagoga, a 267 je zapaljeno.

Samo u Beču je uništeno 95 sinagoga ili molitvenih domova.

Kristalnonoćni pogrom smatra se simboličkim početkom sistematskog iskorjenjivanja jevrejskog naroda koji je počeo diskriminacijom i isključivanjem njemačkih Jevreja još 1933. godine i naposletku doveo do ubistva miliona jevrejskog naroda i tzv. “neprijatelja njemačke države”: homoseksualaca, kriminalaca i “asocijalnih” ljudi, članova raznih religijskih zajednica, ljudi s mentalnim tegobama, političkih “prestupnika” poput komunista i socijalista, španskih republikanskih izbjeglica i manjina poput Roma i Sinta i ostalih.

Oko 15.000 Jevreja poljskog porijekla na današnji dan protjerano iz Njemačke i iskrcano na poljskoj granici.

Desničarska antisemitska poljska vlada, koja je govorila o sopstvenom “jevrejskom pitanju”, odbila je da ih primi, pa je njih oko 5.000 ostalo na ničijoj zemlji, piše Telegraf.

Neposredni incijator za Kristalnu noć bio je Heršel Grinspan, njemački Jevrej koji je pobjegao u Francusku. U danima nakon progona Jevreja, Grinspan je primio pismo od svoje porodice u kome su opisane užasne stvari koje su iskusili tokom deportacije.

On je u znak osvete izvršio atentat na Ernsta fon Rata, sekretara njemačke ambasade u Parizu.

Ubistvo fom Rata je služilo kao izgovor da se lansira divljanje protiv jevrejskog stanovništva širom Njemačke.

Progon i ekonomska šteta učinjena njemačkim Jevrejima nije stala sa pogromom, iako su njihove radnje opljačkane. Bili su takođe primorani da plate kolektivnu kaznu od milijardu maraka nacističkoj vladi. Ovo predstavlja formu kolektivnog kažnjavanja, koje je kasnije zabranjeno Ženevskim konvencijama.

Kad je najavljivao nasilnu naplatu, vrhovni nacistički zvaničnik, Herman Gering koji se još ranije zalagao za mjere protiv Jevreja, omaškom je opisao teške uslove kojima su bili izloženi Jevreji nakon Kristalne noći:

“Njemačko jevrejstvo će kao kaznu za njihove gnusne zločine, itd. moraju da daju doprinos od jedne milijarde maraka. Svinja neće počiniti novo ubistvo. Uzgred, moram primetiti da ja ne bih voloo da budem Jevrejin u Njemačkoj“, kazao je Gering.

Ova noć je uvela novu fazu u antisemitskim aktivnostima nacističke partije i državnih aparata, vodeći do deportacija, i konačno istrebljenja većine Jevreja koji su živjeli u Njemačkoj.

Mada je u to vrijeme malo ljudi to znalo, pogrom Kristalne noći je bio prvi korak u sistematskom progonu i masovnim ubistvima Jevreja širom Evrope u onome šta će postati poznato kao holokaust.

 

KONTROVERZE OKO NAZIVA

Ime ovog događaja je kontroverzno. Nazivan je imenom Kristallnacht (nem. Kristalna noć) od strane mnogih ljudi zbog polomljenih izloga prodavnica čiji su vlasnici mahom bili Jevreji. Načelno postoje dva objašnjenja za ovaj termin.

Dr Valter H. Pele, istoričar specijalizovan za modernu Njemačku, tvrdio je da direktan prevod nije prihvatljiv jer je njegova originalna namjera bila da cinično propagira nasilje kao nešto metaforički “sjajno i blistavo” za Njemačku.

U terminu Reichskristallnacht, prefiks “Reichs-” je prisvojni pridev imenice “Rajh”, što znači “carstvo”. Obje forme ove riječi su široko korišćene u njemačkoj vladinoj propagandi tokom nacističkog perioda, i u ovom slučaju bi se istaklo kako se radi o događaju od značaja za cijelu naciju, a ne samo o skupu lokalnih događaja, čiji se značaj ograničava na te zajednice.

Mnogo vjerovatnije ali zaboravljeno porijeklo riječi “Kristallnacht” nije u njemačkoj propagandi, nego u razgovorima običnih ljudi, pogotovo u Berlinu.

 

Svjesni činjenice da su mnogo ozbiljniji zločini nego što je razbijanje izloga počinjeni, ljudi su skovali ovaj eufemističan naziv jer su se bojali represije nacističkog državnog aparata ako bi nazvali stvari pravim imenom.

Mnogim ljudima je bilo jasno da novembarski pogromi nijesu bili izlivi “spontanog gnijeva njemačkog naroda” kao što je nacistička propaganda pokušavala da predstavi, već državno-organizovan i izvršen čin terora. Ovo objašnjava prefiks Reichs- (imperijalni), koji su ljudi koristili i u drugim kontekstima da ismiju i kritikuju aspekte nacističke diktature.

Značenje (Reichs-)Kristallnacht kao termina koji kritikuje i optužuje nacističko rukovodstvo je bio u velikoj mjeri zaboravljen.

Danas se u Njemačkoj uglavnom koristi izraz Pogromnacht (“noć pogroma”), što oslikava konsenzus da je “Kristallnacht” isuviše eufemističan izraz.