Nikola se rodio u selu Njeguši, praotačkom sjedištu porodice Petrović-Njegoš, od oca Mirka, proslavljenog vojvode od Grahovca, i majke Anastasije iz kuće Martinovića.
Nikolin rođeni stric je bio knjaz Danilo koji iza sebe nakon atentata u Kotoru 1. avgusta 1860. godine nije ostavio muškog nasljednika; nakon što se Mirko odrekao prestola, njegov sin, Nikola, postao je novi monarh. Na taj način je sticajem okolnosti nastavljen pređašnji oblik naslijeđivanja, koji je išao sa strica na sinovca (pošto su prije Danila vladari Crne Gore bili vladike, odnosno episkopi, koji, budući monasi, nisu mogli da se žene).Nakon što je jedan dio svog djetinjstva proveo u Trstu kod Kustića iz kojih je rodom bila njegova strina Darinka, vatrena frankofilka, produžio je u Pariz gdje je upisao licej Luja Velikog; za razliku od svog savremenika srpskog kralja Milana, Nikola nije pao pod dekadentni uticaj pariskog okruženja i jedva je čekao da se vrati u otadžbinu.
Već od ranih dana svoje vladavine nije krio srpstvo. Bio je član Ujedinjene omladine srpske krajem šezdesetih godina XIX stoljeća, da bi potom, nakon što je ta organizacija zabranjena u Austrougarskoj i Kneževini Srbiji, osnovao novu, Družinu za oslobođenje i ujedinjenje srpsko, skupa sa Markom Miljanovim Popovićem Drekalovićem, Simom Popovićem, vojvodom Mašom Vrbicom, Vasom Pelagićem i drugima, i to baš na Cetinju.
Tokom svoga carevanja, knjaz Nikola je sproveo niz upravnih, obrazovnih, vojnih i opštedruštvenih reformi u svojoj državi, sretao se sa francuskim carem Napoleonom III, ruskim imperatorom Aleksandrom II, britanskom kraljicom Viktorijom, posjećivao je dvorove u Berlinu i Beču, i naravno istorodnom Beogradu. Gdje god je išao, od dvorca Vindzora preko Pariza do krunisanja ruskog cara Aleksandra III, svuda je nosio crnogorsku narodnu nošnju; nije se stidio svog porijekla kao neke pokondirene tikve, naprotiv, bio je ubijeđen u superiornost soja iz koga dolazi!
Vodio je više ratova protiv Otomanskog carstva, skupa sa Kneževinom Srbijom, i neprestano širio, malo po malo, zemljišni obim svoga knjažestva. Premda je tokom srpsko-turskih konflikata koji su uslijedili na talasu Nevesinjskog ustanka pozivao na obnovu Srpskog carstva, koje je palo pod Muratom I a, po njegovim riječima, trebalo da se obnovi pod Muratom V jer je “to moja želja i želja svih nas i želja svemoćnog Boga“, ipak je posjetio narednog sultana i sa njim imao srdačne odnose.
Za sve to vrijeme gledao je Obrenoviće u nevjerici. Njihovo skandalozno ponašanje, rasipništvo, dekadencija, nisu nailazili na odobravanje cetinjskog dvora; knjaz Nikola se postavljao za moralnog vođu Srba i radio na tome da se srpske zemlje ujedine oko dinastije Petrović-Njegoš.
Obrenovići su, što se njega tiče, bili ne samo politička prepreka ujedinjenju već i etička, uprkos pregovorima sa kraljem Aleksandrom da, u slučaju da on ne dobije muškog nasljednika, princ Mirko Petrović-Njegoš postane srpski prestolonasljednik, i uprkos tome što se kraljica-majka Natalija raspitivala za Kseniju prije nego što je Aleksandar na svoju ruku počinio onu ludost vjenčanjem sa Dragom Mašin.
Drugim riječima, Nikola je htio da se obnovi jedinstvo Srbije sa prestolom na kome će sjedeti on i njegovi potomci. Teško je reći šta mu je bilo u glavi kada je izvršen Majski prevrat, kada su Obrenovići istrijebljeni od strane zavjerenika koji su im se bili zakleli na vjernost pa pogazili datu riječ, i kada su Karađorđevići sjeli na tron. Kralj Petar I je bio njegov zet, a Petrovljeva djeca unuci i unuke.
Ipak, vjerovatno je shvatio da to nije put koji vodi ka funkcionalnom ujedinjenju.
Nikola će pod pritiskom inteligencije školovane u Beogradu, Beču i Parizu, podariti 1905. Crnoj Gori ustav. 1910. godine, tokom proslave pedesete godišnjice svog ustoličenja na crnogorski presto, proglasiće sebe kraljem u skladu sa skupštinskom peticijom, a svoju zemlju uzdići na ravan kraljevstva. Istog dana postaje i feldmaršal ruske imperijalne vojske, što je čast prethodno data samo jednom strancu, vojvodi od Velingtona. Ipak, proglašenje za kralja je samo pogoršalo odnose dvije srpske dinastije od kojih je svaka željela da bude ta koja će ujediniti srpstvo.
Nadahnuto učestvuje u Balkanskim ratovima, na isti način ulazi u Prvi svjetski; uprkos dinastičkim trvenjima, savremene su srpske velmože tada ipak smogle snage da tih kritičnih godina druge decenije XX vijeka ne ponove greške iz druge polovine XIV vijeka i da budu za promjenu složni.
Nakon pada Srbije i Crne Gore početkom 1916. godine, kralj Nikola se sklanja u Italiju a potom i u Francusku. Oslobođenje ga nije vratilo na tron i u zemlju pošto ga je Velika narodna skupština 24. novembra 1918. godine u Podgorici optužila za izdaju, zbacila sa prestola i odmah izglasala prisajedinjenje Kraljevini Srbiji.
Odmah potom u Crnoj Gori je izbila Božićna pobuna pristalica kralja Nikole, koja je ugušena; ovaj događaj ima nekoliko tumačenja: jedini misle da je to bila invazija Italije, drugi politički sukob, treći čisti dinastični konflikt, četvrti ustanak crnogorskog naroda.
Čak i zbačeni kralj Nikola u svom proglasu s jeseni 1918. godine, kada je postalo izvjesno da će se južnoslovenski narodi ujediniti, kaže: “U našoj Crnoj Gori, dobro znate, od davnina žive najbolji Srbi i Jugosloveni“.
Na prvom popisu u Crnoj Gori, sprovedenom 1909. godine, 95 odsto stanovništva je bilo pravoslavno i 95 odsto stanovništva je govorilo srpskim jezikom. Ostatak su bili većinom muslimani koji su većinom govorili albanskim jezikom.
Član 13 Zakona o narodnijem školama u Knjaževini Crnoj Gori donet 1907. kaže: “Đeca naših državljana koja stalno žive u Crnoj Gori moraju pohoditi državnu ili privatnu srpsku narodnu školu”, dok u članu 26 stoji: “U osnovnoj školi uče se ovi predmeti – 1. nauka hrišćanska, 2. srpska istorija, 3. srpski jezik“, i tako dalje.
Nikola se već 1860. godine, svega nekoliko mjeseci nakon atentata na strica Danila, oženio Milenom iz Vukotića, ćerkom vojvode Petra Vukotića, sa kojom je rodio 12 djece, od toga devet ćerki i tri sina.
Neke ćerke su umrle kao odojčad (Sofija) ili vrlo mlade (Marija); sa izuzetkom Ksenije i Vjere koje nikada nisu stupile u brak, one koje su preživjele su se dobro udale zbog čega je Nikola bio poznat i kao “tast Evrope” (Zorka je pošla za budućeg srpskog kralja Petra I iz Kuće Karađorđević, Jelena za italijanskog kralja Vitorija Emanuela III, Milica za ruskog velikog kneza Petra Nikolajeviča, Anastasija za ruskog velikog kneza Nikolaja Nikolajeviča, a Ana za princa Franca Jozefa od Batenberga).
Princ-prestolonasljednik Danilo, koji će abdicirati 1921. godine u korist sinovca Mihaila, bio je u braku bez djece sa vojvotkinjom Jutom od Meklenburga-Nojštrelica (koja će po prelasku u pravoslavlje postati Milica), princ Mirko, veliki vojvoda od Grahova i Zete, biće u braku sa Natalijom Konstantinović sa kojom će roditi pet sinova a među njima i pomenutog Mihaila koji će naslijediti presto (doduše bez zemlje, nakon što je crnogorska skupština odlučila da se pripoji Kraljevini Srbiji).
Treći sin, Petar, veliki vojvoda od Zahumlja, oženio se običnom ženom Violetom Emilijom Vagner koja je po prelasku u pravoslavlje uzela ime Ljubica, ali ni oni nisu imali djece kao ni Danilo i Milica.
Preporučeno
Nikola je preminuo 2. marta 1921. godine u Antibu kraj Nice, u Francuskoj. Nema sumnje kao Crnogorac, i nema sumnje kao Srbin.
Video