Aleksa ili Aleksej je “zaštitnik, branilac”, a Aleksandar je sa tim u vezi “zaštitnik ljudi”, Jakov je “pratilac, peta, istrajan u Bogu”, dok Konstantin, kao i nešto arhaičnije forme Kosta i Kostadin, dolazi od latinske riječi za “konstantnog, postojanog”. Petar je “stijena”, a Sara znači “princeza, kneginja”, na hebrejskom, dok je Sofija “mudrost” na grčkom.
Pravaoslavna imena, kao što su Milan ili Miloš ili Dragomir, nema potrebe da pojašnjavamo; to su narodna imena, nehrišćanskog porijekla, i njihovo je značenje očigledno . Kada čujete da se neko zove Vuk ili Jablan, ili Bogoljub, nećete se sigurno zamisliti i pitati za smisao.
Ali, šta znače hrišćanska imena, koja su nam s jezičke tačke strana, dijelom hebrejskog, dijelom grčkog, dijelom rimskog, pa čak i aramejskog porijekla?
Probrali smo ona najčešća i najzanimljivija, koja ćemo vam prenijeti po azbučnom redu.
Aleksa ili Aleksej je “zaštitnik, branilac”, a Aleksandar je sa tim u vezi “zaštitnik ljudi”. Andrej ili Andrija znači “muževni”. Antonije i Antonija dolaze od imena starorimskog vlastelinskog roda. Alimpije je “bezbrižan”. Atanasije/Atanasija na grčkom znači “besmrtnik/ca”.
Arsenije je na grčkom “hrabar, muževan, jak”. Avram na hebrejskom znači “visoki otac”, dok u imenu Adama postoji igra riječi: doslovno, to znači “biti crven”, mada je “adamah” – “zemlja”; zgodno, budući da je Adam prvi čovjek kojeg je Bog napravio od zemlje; uzgred, Adam na drevnom asirskom znači “napraviti”. Što se tiče ženskih imena, Ana znači “milost, zahvalnost”, Anastasija je “ona koja je rođena na Vaskrs”, a Andrijana je “hrabra”.
Vartolomej na hebrejskom znači “sin Tolmeja” (tako se zvao jedan od Isusovih dvanaest apostola), Vasilije dolazi od grčke reči vasilevs što znači “vladar” a koristila se za vizantijskog cara, Viktor dolazi od latinske riječi za pobjednika, Vićentije znači na latinskom “osvajač” i u vezi je sa reči “viktor”, dok Vlasije/Vlajko na grčkom znači “strog, grub, trom”. Veronika znači “donosilac pobede” ili “prava slika”, zavisi kako se čita, dok je Violeta “ljubičica”.
Gavrilo i slična imena, po arhanđelu Gavrilu, dolaze od hebrejske riječi koja znači “snažan, jak, moćan”. Georgije/Đorđe i ženske varijante ovog imena su od grčke riječi za zemljoradnika, dok Grgur na grčkom znači “budan, oprezan”. Ovo zadnje ime je prelijepo, ali nažalost kod nas slabo zastupljeno.
David na hebrejskom znači “voljen, ljubljen”, Damjan je na grčkom “krotitelj, pobednik”, Danilo/Danijel na hebrejskom znači “Bog je moj sudija”, Darije na grčkom znači “imalac, posednik”, Despot na grčkom znači “gospodar”, Dimitrije/Dmitar je “rod zemljin” (Mitar, i skraćeno Mita, možda nijesu u vezi sa imenom Dimitrije već sa bogom Mitrom), Dorotej je znači “dar Božiji”, a Dositej “obožava Boga”.
Evgenije/Jevgenije i ženske varijante dolaze od grčke riječi za čovjeka blagorodnog, plemenitog. Emil/Emilije/Emilijan uz ženske varijante dolaze od pripadnika starorimskog roda Emilija, a to znači “suparnik, suparnica”; postoji i teorija da je stvarno porijeklo od grčke reči za “upleteno”.
Eva na hebrejskom znači “živa”, dok je Elena na grčkom “sjaj, blistavost”. Emanuilo znači “Bog je s nama”.
Zarije i Zaharije na hebrejskom znače “Bog pamti, Bog se pominje”. Ignjatije je latinska varijanta našeg imena Ognjen, Ilija na hebrejskom znači “Gospod je moj Bog”, Isak – “smijati se”, a Isidor je na grčkom “dar Izide” (Izida je bila staroegipatska boginja čija je ikonografija dosta slična Bogorodici sa bebom Isusom; među hrišćanima je postala popularna zbog crkvenih otaca koji su se tako zvali). Irena ili Irina znači na grčkom “mirna, spokojna”.
Jakov je na hebrejskom “pratilac, peta, istrajan u Bogu” (francusko ime Žak je njihova varijanta ovog imena, a ženska varijanta tog francuskog, Žaklina, posljednjih decenija je manje prisutna ), Jevrem je od hebrejske reči “plodan” (Efraim u Bibliji), Jeremija na istom jeziku znači “Bog je uzvišen, uzdizati”, a Joakim – “Bog je postavio”.
Jovan/Jovana ili Jan/Jana, kao i specifične slovenske varijente Ivan/Ivana, dolaze od hebrejske riječi “Jehohanan” što znači “Bog (Jahve) je milosrdan, Bog je milostiv, Bog se smilovao”.
Jefimija je ona “koja govori dobro”, Jelisaveta – “Bog je savršenstvo, Bog je moja zakletva”, a Jeronim – “posvećeno ime, sveto ime”.
Danas rijetko ime Kozma dolazi od grčke reči “kosmos” koju i mi koristimo, ali čije je prvobitno značenje ne samo svemir već svijet generalno, “uređenost”. Konstantin/Kostadin/Kosta dolazi od latinske reči za “konstantnog, postojanog” i zapravo je u direktnoj korelaciji sa našim imenom Stojan kao i sa grčkim imenom Evstahije.
Žensko ime Katarina vjerovatno dolazi od riječi katarza što znači “pročišćenje”, pa bi ime značilo “čista”; Katica je vjerovatno naš deminutiv tog grčkog imena. Klara je latinskog porijekla i znači ne samo “čista” već i “jasna, svijetla, sjajna”.
Lazar je od hebrejske fraze koja znači “Bog je pomogao”, dok Luka dolazi od latinske reči “luks” što znači “svijetlost, svijetleći” mada postoji i hipoteza da je prvobitno označavalo stanovnika Lukanije, drevne oblasti na jugu Italije. Leon je na grčkom “lav”, Leonid/Leonida – “potomak lava”, Leontije je “lavlji”, Lidija je “rođena od Boga”, a Luna je latinska riječ za Mjesec.
Maksim je na latinskom “najveći”, dok Marko vjerovatno porijeklo vodi od imena starorimskog boga Marsa, mada tu postoji više teorija; možda je prvobitno značilo “rođen u martu” (mjesecu koji je ime dobio po Marsu) a možda pak dolazi od latinski riječi “mas, maris” što znači “muževan”. Sa druge strane, nema nikakve sumnje da Martin/Martina dolazi od imena boga Marsa i znači “kao Mars” što bi značilo “ratoborni, borac”.
Matija/Mateja je hebrejski ekvivalent našeg imena Božidar, dok je Mihajlo/Mihailo – “sličan Bogu, jednak Bogu, kao Bog”. Metodije je na grčkom “metodični čovek, teoretičar, istraživač”.
Magdalena/Magda/Majda dolazi od hebrejske fraze “iz Magdale”, što je bio grad u antičkoj Galileji, na iskrajku Genisaretske ravnice, u kojem je rođena Marija Magdalena (otuda i to ime). Marija/Mirjam, sa druge strane, zajedno sa svim svojim varijantama (Maša, Mara, Marica, Marijana), dolazi od hebrejske riječi koja može da znači “gorka, ogorčena, žučna, jetka, žestoka, ljuta, buntovna” ali i “voljena, željena” te “žudi za djetetom”.
Marta znači na aramejskom “gospa, gospođa, gospodarica, gazdarica”. Marina je na latinskom “morska”, Monika je od grčke reči “monos” što znači “jedna, sama, usamljena”, Margareta dolazi od persijske riječi “morvared” što znači “biser”.
Natan je “dar, poklon” na hebrejskom, Naum je na istom jeziku “utešitelj”. Nestor je od grčke fraze koja znači “onaj koji se vraća, koji čezne za domom”, Nikodim/Nikodije na istom jeziku znači “pobjeda naroda, narod pobjeđuje”, dok kod nas jedno od najpopularnijih imena Nikola na grčkom znači “pobjednik naroda, narodni prvak, osvajač naroda”. Naravno da sve ženske varijante tog imena, poput Nikolije i Nikoline, znače isto. Natalija je od skraćene latinske riječi za Božić; Nataša je varijanta tog imena. Nina na hebrejskom znači “milost, voljena ćerka”.
Oliver/Olivera je starofrancusko ime koje se raširilo i u naše krajeve (setimo se despine Olivere Lazarević, najmlađe ćerke cara Lazara Hrebeljanovića); verovatno dolaze od latinske reči za maslinu sa značenjem “onaj koji sadi masline”, mada postoji i hipoteza da je zapravo u vezi sa germanskom reči za vuka.
Olga je u srpski ušla iz ruskog a u ruski iz staronorveškog; kod njih je bila i jeste Helga, što znači “blagoslovena, sveta, uspešna”; Olga je hrišćansko ime zbog Svete Olge Kijevske, velike ruske svetice iz 10. veka.
Pavle. To je ime latinskog porijekla i znači “mali, skromni, oskudni, retki”, a dolazi od starorimske patricijske porodice Paulus iz roda Emilija. Pantelija, pak, na grčkom znači “savršeni”; Panta je iz njega izvedeno.
Petar (i u ženskim varijantama Petra i Petrija i tako dalje) znači “stena, kamen”; Hrist je svom apostolu Simonu Zabedejevom dao taj nadimak, ali u aramejskoj varijanti Kefa (Isus je pričao aramejskim jezikom, koji je na Bliskom istoku u to vreme bio lingva franka) pa danas Svetog Petra tako zovemo zbog toga a ne po njegovom rođenom imenu; “Petar” je simbol nepokolebljivosti, odlučnosti i postojanosti.
Preporučeno
Rafailo na hebrejskom znači “Bog je izliječio”, Rista/Ristan dolazi od Hrista i na grčkom znači “pomazanik”, Sava je od hebrejske reči “preobražen, pravedan”, Samuilo je na istom jeziku “ime Božije”, Serafim – “užareni, plameni, gorući”, Simeon/Simon – “onaj koji te sasluša”, Solomon – “miroljubiv, mudar”,
Saša je ime nastalo od imena Aleksandar (pogledati gore), Spiridon je iz grčkog sa doslovnim značenjem “onaj koji plete košare od pruća” ali u prenesenom “imućan, bogat čovek koji ima dosta žita za košare”.
Sergej dolazi od jedne od najstarijih starorimskih porodica vjerovatno etrurskog porekla i znači “stražar, čuvar”. Srđan je “srdačan, usrdan, milosrdan, predusretljiv”.
Stefan, Stevan, Stjepan i Šćepan su od grčke reči koja označava “vijenac, krunu”, Sara znači “princeza, kneginja” na hebrejskom, dok je Sofija “mudrost” na grčkom; mnogi ime Sonja dovode u vezu sa Sofijom, ali se nama to ne čini vjerovatnim i prije će biti da je to slovensko ime čije se značenje zagubilo menjanjem jezika tokom hiljadu i po godina.
Teodor i Teodora, kao i Todor i Teodosije, dolaze od grčkog sklopa sa značenjem “Božji dar” pa su stoga njihovi srpski ekvivalenti Božidar i Božidarka. Timotej je “božji poštovalac”, Teofil “ljubi Boga”, Toma/Tamara je na hebrejskom “palma, palmino drvo”, Kirilo/Ćirilo/Ćirko/Ćira je na grčkom “gospodin, gazda, velmoža”, dok je grčko ime Kirijakos u našoj varijanti Ćirjak i znači “gospodnji”.
Filip je “ljubitelj konja” na grčkom, Hana je na hebrejskom “milost, zahvalnost”, dok Hristijanu, Hristinu, Kristijana i Kristinu nadamo se ne moramo da pojašnjavamo.
Video