STANDARD: Projektovani mandatar za sastav 44. Vlade Milojko Spajić najavio je da bi reformu penzionog osiguranja mogao da počne ukidanjem Fonda PIO. Koliko je to realna priča, i na koji drugi način se može finansirati taj Fond?

DAMJANOVIĆ: Više puta sam javno izrazio neslaganje sa tom idejom, a i stručno argumentovao takav stav, a čini se da su ubrzo nakon prezentovanja ideje i sami tvorci utihnuli sa njenom promocijom, vjerovatno usljed realnijeg sagledavanja posljedica mada, plašim se, prije iz političkih pobuda i bojazni da im ta priča ne donosi političke poene. Ukidanje fonda PIO svakako bi imalo štetne i negativne efekte po cijeli sistem, naročito bez prethodno kreiranih dobrovoljnih fondova. Takav potez uzrokovao bi nedostajuća sredstva u budžetu, a ujedno ugrozilo bi se funkcionisanje i održivost penzionog sistema. Priču dodatno obesmišljava tajming plasiranja, odnosno godina u kojoj smo, po prvi put, postigli održivost Fonda PIO.

STANDARD: Spajić je takođe najavio i bankrot CG do kraja ljeta. Očigledno neće biti tako?
DAMJANOVIĆ: Umjesto ispražnjene, kako je tendenciozno i politikantski najavljivano, državna kasa je u prvih pola godine punija za 321,3 mil. € ili 35,1% u odnosu na prošlu godinu. Oprezno i konzervativno smo planirali, tako da i u odnosu na plan, prihodi su nam premašili očekivanja za 230,3 mil. € ili 22,9%.
Podsjetiću da ovo nije prva promašena prognoza sa iste adrese. Famozni bankrot je najavljivan prethodno i za maj i jun. Ako posmatramo samo taj „bankrotni“ jun, prema preliminarnim podacima, država je prihodovala 252 mil. €, što je u odnosu na prethodnu godinu više za 86 mil. € ili 51%, odnosno 84 mil. € ili 50% iznad plana.

STANDARD: Optužuju Vas da je nedostajući dio novca obezbijeđen ukidanjem hedžing aranžmana sa Kinezima. Da li je to tačno?
DAMJANOVIĆ: Političkih ali i neutemeljenih optužbi će uvijek biti. Dobra okolnost je kada ne dajte povoda za opravdane kritike. Jedna od takvih je i ova, za koju ne treba poznavanje neke složene matematike, pa ni ekonomije. Izlaskom iz hedžinga Crna Gora prihodovala je približno 64 mli. €, što jasno govori da je to manji dio dodatnih prihoda koji je ostvarila država u pomenutom periodu.
Ugovor o hedžingu su potpisali upravo oni koji danas kritikuju, i baš oni su prihvatili klauzulu kojom se sklopljeni ugovor preispituje nakon dvije godine i donosi odluka o izlasku iz aranžmana ili o njegovom nastavku.
S obzirom na aktuelnu globalnu nestabilnost, postpandemijski period, rat u Ukrajini sa nesagledivim posljedicama, energetsku krizu, inflaciju i neizvjesnost na međunarodnim finansijskim tržištima u posljednjih 15ak godina, čega nije bilo kada je sklopljen aranžman, uradili smo opsežnu analizu i obavili konsultacije i sa bankama koje su i partneri u hedžingu, kao i ostalim relevantnim institucijama i procijenili da bi nastavak hedžing aranžmana bio izuzetno rizičan i bespotrebno doveo u pitanje održivost javnih finansija.

STANDARD: Kapitalni budžet u ovoj godini bilježe nezapamćeni nivo realizacije, ako se to tako može reći. Da li je i to bila „niša“ odakle su „krpljene“ rupe u budžetu?

DAMJANOVIĆ: Apsolutno ne. Podaci jasno govore da bi značajan suficit bio ostvaren i u slučaju da je izvršenje kapitalnog budžeta bilo na projektovanom nivou. Dakle, odstupanje od plana kod izvršenja kapitalnog budžeta iznosilo je 5,85 mil. € u junu, odnosno 57, 95 mil. € u prvih pola godine, dok je suficit budžeta na nivou od 174 mil. €, što je 2,8 % BDP-a, odnosno samo u junu cca 60 mil. €.
Svakako da bismo i kao Vlada, koja je u mandatu tek nekih 14 mjeseci- i to veoma intenzivnih i nepredvidivih i sa globalnog nivoa, bili zadovoljniji da je bolja realizacija neki kapitalnih projekat ali dozvolićete da je to nedovoljno vremena za finalizaciju krupnih projekata, a da je i samo ugovaranje i postavljanje baze za buduću realizaciju dovoljna polazna osnova za neke naredne Vlade koje budu odlučne i u mogućnosti da ih u dužem roku sprovode. Veliko je intresovanje za ulaganje u Crnu Goru i maltene smo na dnevnom nivou u komunikaciji i pregovorima sa kredibilnim partnerima, sa kojima je pripremljeno dosta projekata, naročito iz oblasti energetike.

STANDARD: Projekat Evropa sad je zapravo poreska reforma. Koliko je on doprinio punjenju budžeta, odnosno kakva je naplata poreza ove u odnosu na period prije te reforme?
DAMJANOVIĆ: Objektivnu kvantifikaciju efekata pomenutog programa na državne prihode tek treba napraviti, imajući u vidu da govorimo o periodu kada se desio i rat u Ukrajini i migracija stanovništva, ali i rast inflacije koji je imao dalekosežne posljedice po finansijske sisteme na globalnom nivou. Znate da je sa porastom zarada kroz ovaj program, ukinuta obaveza plaćanja doprinosa, čime je u budžetu Fonda za zdravstveno osiguranje faktički nastala višemilionska ,,rupa“ koja se opet morala nadomjestiti iz centralnog budžeta, tako da govorimo o izuzetno kompleksnoj temi i jednostranim implikacijama o kojima često u javnosti slušamo.

Ono što pričinjava profesionalno zadovoljstvo je da se danas možemo pohvaliti rekordnom naplatom prihoda, što je rezultat mjera koje su prvenstveno targetirale oblasti koje su do sada bile nedovoljno uređene, a tiču se širenja poreskog obuhvata i unaprjeđenja akcizne politike, uz mjere na suzbijanju sive ekonomije, uz racionalizaciju potrošnje i usmjeravanje investicionog potencijala u strateške oblasti razvoja kao pokretača ekonomskog rasta.

STANDARD: Crna Gora nije dobila novac od EK zbog toga što su, prema kazivanju ljudi iz te komisije, projekti bili loši. Kako komentarišete to i ima li među tim projektima onih zbog kojih Vi možete biti odgovorni?

DAMJANOVIĆ: Ministarstvo kojim rukovodim nema nadležnosti u konkretnom slučaju, jer ovdje govorimo o investicionom paketu u okviru Ekonomskog i investicionog plana EU za Zapadni Balkan, koji se odnosi na oblasti poput saobraćaja, energetike, zaštite životne sredine i sl.

Sa druge strane Ministarstvo finansija, u koordinaciji sa drugim institucijama na nacionalnom i lokalnom nivou, kao i sa predstavnicima civilnog društva, ima veoma važnu ulogu u procesu decentralizovanog ili indirektnog upravljanja sredstvima pretpristupne podrške (IPA), što, između ostalog, podrazumjeva učešće u uspostavljanju, organizaciji i održavanju sistema tj. strukture uključene u IPA-u, ugovaranje i implementaciju projekata, prenos EU sredstava implementacionim tijelima i sl.

Imajući u vidu da su mnoge ključne reforme i aktivnosti države finansirane upravo iz evropskih fondova, vjerujem da Crna Gora ima administrativnih kapaciteta da taj posao nastavi u narednom finansijskom ciklusu. IPA III je uvela značajne novine, što nam, uz dobru organizaciju i koordinaciju rada institucija na programiranju, tj pripremi projekata, a kasnije i implementaciji, pruža i više mogućnosti za unaprjeđenje sistema. U Ministarstvu finansija je radikalno poboljšan kadrovski i institucionalni potencijal u navedenoj oblasti.

STANDARD: Kako posluje bankarski sektor, je li stabilan i mogu li se očekivati promjene u kamatnoj politici?
DAMJANOVIĆ: Bankarski sektor u Crnoj Gori trenutno je stabilan, likvidan i visokosolventan. U slučaju stabilizacije na globalnom nivou i smirivanja inflacije, svakako je za očekivati i opadajući trend kamatnih stopa. Takođe, budući da kapital i depozoti bilježe kontinuitet rasta, tu vidim prostor za dodatni angažman banaka u cilju jačanja privrednog sektora nacionalne ekonomije, kroz rast kreditne aktivnosti i investiranje u razvojne oblasti.

STANDARD: Da li je Crnoj Gori potrebno novo zaduženje i hoće li ono ostati na nivou planiranog?
DAMJANOVIĆ: Ako govorimo o planu, Zakonom o budžetu za 2023. godinu, postavljen je limit za zaduživanje od 600 mil. € za realizaciju svih budžetskih potreba. Zahvaljujući izvanrednim makroekonomskim i fiskalnim pokazateljima, odnosno ostvarenom suficitu, prvu polovinu godine zaokružili smo sa svega jednom šestinom dozvoljenog zaduživanja od 100 mil. € i tendencija je i da obim zaduženja do kraja godine bude značajnije ispod nivoa koji je izglasan u Parlamentu.

Međutim, u kontinuitetu nam stižu na naplatu obaveze iz prethodnog perioda koje će biti neophodno podmiriti i o kojima vrlo strateški i oprezno razmišljamo, isto kao što razmišljamo o finansiranju za narednu godinu i kreiramo održiv srednjoročni makroekonomski okvir. U svakom slučaju, što više novca obezbijedimo u ovoj godini, zavisno prvenstveno od potreba i uslova na finansijskim tržištima, to će nam i finansiranje u narednim izazovnim godinama biti stabilnije. U krajnjem eventualna dodatna zaduženja u narednom periodu faktički će biti tzv. fiskalna rezerva za narednu budžetsku godinu.

STANDARD: Vi ste do sada isključivali mogućnost aranžmana sa MMF-om. Da li to sada razmatrate?
DAMJANOVIĆ: MMF je jedan od najrespektabilnijih i najkredibilnijih partnera u svjetskoj finansijskoj zajednici, a Crna Gora kao članica ove grupacije ima pravo i mogućnost da, pored stručne odnosno konsultativne saradnje, uđe i u konkretne finansijske aranžmane, što bi zasigurno ulilo dodatno povjerenje stranih investitora u predvidivost našeg ukupnog ekonomskog ambijenta.

Međutim, u ovom trenutku, procjenjujemo da izvore finansiranja budžetskih potreba možemo crpiti iz sopstvenih prihoda i eventualnih reprogramskih aranžmana, uz kontinuiranu komunikaciju sa našim partnerima iz MMF-a i Svjetske banke, kako bi blagovremeno reagovali na eventualne nove nestabilnosti na globalnom nivou. Treba istaći da smo u fazi finalizacije tzv. DPL aranžmana sa Svjetskom bankom, vrijednog 80 mil. €.

STANDARD: Vlada u kojoj ste ministar radi bez kontrole parlamenta jer je on odavno raspušten. Da li Vam to otežava ili olakšava rad?
DAMJANOVIĆ: U vremenu kada se cijeli svijet suočava sa krizom, posljednje što treba jednoj državi je institucionalna kriza na nacionalnom nivou. Neaktivnost jednog od ključnih činilaca vlasti, zakonodavnog, svakako da ne može olakšati institucionalni rad. Mislim da je nesmetano funkcionisanje Parlamenta značajno iz ugla svakog građanina, a kamoli institucije čije je sprovođenje politika uslovljeno njegovim radom. U konkretnom slučaju Ministartsva finansija, podsjetiću da je na čekanju u skupštinskoj proceduri Predlog zakona o izmjenama Zakona o budžetu Crne Gore za 2023. godinu, koji je Vlada utvrdila 18. maja, a kojim se stvaraju tehničke pretpostavke za funkcionisanje i realizaciju svih tekućih obaveza, kao i niz drugih zakona kojima smo, planirali da osnažimo prihodnu stranu budžeta. Stoga možemo samo da se nadamo da će se i institucionalna i politička kriza uskoro prevazići i da ćemo u bliskoj budućnosti imati jedan uređeniji i stabilniji sistem.

STANDARD: SNP ste napustili još 2017. godine, a to je proteklih dana uradilo i više funkcionera ove partije. Spekuliše se i da bi mogli napraviti ili formirati novu partiju. Imate li neke veze s tim?
DAMJANOVIĆ: Ja sam od marta 2017. pasivizirao svoj politički angažman. Od oktobra 2016. nisam na poslaničkim listama i trenutno sam fokusiran na kompleksan i odgovoran posao koji vodim, nadam se, u njaboljem interesu građana Crne Gore. O eventualnom političkom angažmanu, kao i do sada, odlučivaću sam, u skladu sa dinamikom budućih političkih dešavanja.

STANDARD: Očekujete li brzo formiranje 44. Vlade ili bi taj proces mogao da se oduži do jeseni?
DAMJANOVIĆ: U ovom trenutku je ključno da se konstituiše Skupština i omogući zakonodavni rad. Nadam se da će nakon toga, u primjerenom roku, biti formirana nova Vlada, kako bi se u potpunosti realizovala volja građana na redovno održanim izborima. Do tada će ova Vlada raditi kao i do sada u punom kapacitetu, trudeći se da novoj Vladi ostavi što bolju početnu poziciju za njen rad, a u najboljem interesu Crne Gore i njenih građana.