Bronzana statua Đurišića u njegovoj prirodnoj veličini postavljena je, bez odobrenja institucija, zakonom propisanih procedura, natpisa i potvrde o tome ko stoji iza njegove izrade, na privatnom posjedu Vujadina Dobrašinovića, koje se nalazi u neposrednoj blizini mjesta gdje se održava četnički sabor.
Inspektor za kulturna dobra Ministarstva kulture i medija izvršio je inspecijski nadzor i sačinio zapisnik koji je potom uručio predsjedniku opštine Berane Đolu Lutovcu i naložio mu da se spomenik Đurišiću ukloni najkasnije u roku od tri dana.Uprava policije je prethodno, po nalogu Osnovnog državnog tužilaštva u Beranama, a zbog sumnje da je učestvovao u nezakonitom postavljanju spomenika, uhapsila pedeset devetogodišnjeg Dobrašinovića.
Predmet
Iz beranskog osnovnog tužilaštva Pobjedi je saopšteno da je povodom ovog slučaja formiran predmet, te da su u toku izviđajne radnje.
– Tužilaštvo je izdalo ovlašćenim policijskim službenicima Uprave policije Regionalni centar bezbjednosti „Sjever“ – OB Berane obavezujuća uputstva radi preduzimanja određenih radnji i prikupljanja obavještenja. Nadalje, Uprava policije Regionalni centar bezbjednosti „Sjever“ – OB Berane, podnijela je krivičnu prijavu protiv jednog lica (V. D.) iz Berana, zbog krivičnog djela povreda i nedozvoljeno podizanje spomen-obilježja iz čl. 411a Krivičnog zakonika Crne Gore – kazali su Pobjedi iz ODT Berane.
Neposredno nakon toga, iz Uprave policije saopšteno je da su, prema operativnim saznanjima, utvrdili da je na parceli, koja je u vlasništvu Dobrašinovića, nezakonito postavljen spomenik Đurišiću.
Službenici policije su, zatim, preduzeli konkretne kriminalističko-tehničke mjere i radnje i sačinili foto-elaborat, nakon čega su o zatečenom stanju odmah obavijestili Osnovno državno tužilaštvo u Beranama i Više državno tužilaštvo u Bijelom Polju, te Ministarstvo kulture i medija i Sekretarijat za kulturu Opštine Berane, radi preduzimanja radnji iz njihove nadležnosti.
– Inspektor za kulturna dobra donijeće rješenje za sprovođenje konkretnih zakonskih mjera i radnji u vezi sa nezakonitim podizanjem spomen-obilježja Pavlu Đurišiću u selu Gornje Zaostro – kazali su iz policije i dodali da ih je o tome obavijestilo Ministarstvo kulture i medija.
Ističu da su pripadnici policije izvršili uviđaj, po ovlašćenju nadležnog državnog tužioca, dok je inspektor Ministarstva kulture i medija, u prisustvu policijskih službenika, izvršio inspekcijski nadzor o čemu je sačinio zapisnik.
– Policija je nakon sprovedenih mjera i radnji na osnovu kojih je nadležni državni tužilac ocijenio da se radi o krivičnom djelu za koje se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti, lišila slobode V. D. zbog sumnje da je počinio krivično djelo iz člana 411a Krivičnog zakonika Crne Gore – povreda i nedozvoljeno podizanje spomen-obilježja – ponovili su iz UP.
Pored toga, policijski inspektori su prikupili obavještenja od više osoba i pretresli stan i ostale prostorije koje su u vlasništvu Dobrašinovića.
– Osumnjičeni će, uz krivičnu prijavu, u zakonskom roku biti sproveden u Osnovno državno tužilaštvo na dalju nadležnost. Službenici Uprave policije nastavljaju preduzimanje i drugih mjera i radnji povodom ovog događaja – zaključuju u saopštenju.
Pokušaji
Spomenik Đurišiću u Gornjem Zaostru prvi put je bio otkriven 2003. godine, bez odobrenja nadležnih institucija zbog čega je brzo i uklonjen po nalogu tadašnjih vlasti. Do juče je bilo više istih pokušaja koji su prošli bez uspjeha. Ipak, 2013. godine na privatnom posjedu je bio podignut spomen-kompleks i postament za spomenik Đurišiću, koji su pripadnici Specijalne antiterorističke jedinice dva puta rušili na osnovu naredbe koja je stigla iz Ministarstva kulture.
Kako je Pobjeda već pisala, jučerašnje postavljanje spomenika osvjedočenom zločincu iz Drugog svjetskog rata bila je brižljivo planirana akcija koju su inicirala udruženja koja baštine četničku ideologiju, uz pomoć mještana. Cilj je bio da se obezbijedi šira institucionalna podrška za trajno dopuštenje da na ovaj način bude odata počast liku i djelu Pavla Đurišića.
Prema informacijama Pobjede, o ovim namjerama bili su informisani čelnici pojedinih prosrpskih partija u Crnoj Gori, prije svega Nove srpske demokratije, te dio klera Srpske pravoslavne crkve blizak mitropolitu nikšićko-budimljanskom Metodiju. Organizatori su, sasvim sigurno, naišli na pozitivan stav i mitropolita SPC Joanikija Mićovića, koji je u posljednje vrijeme više puta pozitivno govorio o Đurišiću, nazivajući ga čak „junakom“.
Zaostro kod Berana već decenijama je, inače, mjesto okupljanja poštovalaca Ravnogorskog pokreta, jer je upravo to selo tokom Drugog svjetskog rata bilo štab pomenutog kvislinga, ratnog zločinca i vođe četničkog pokreta u Crnoj Gori.
Crna Gora je zakonski obavezana da spriječi podizanje spomen-obilježja licima koja su propagirala fašizam, nacizam i šovinizam, ili bila saučesnici u ratnim zločinima. Uz to, Ministarstvo kulture je ranije upozoravalo da bi „svaki pokušaj rehabilitacije četničkog pokreta kroz spomeničku simboliku predstavljao direktno kršenje Zakona o spomen-obilježjima i Ustava Crne Gore, koji se temelji na antifašističkoj borbi“.
Reakcije
Postavljanje spomenika ozloglašenom četničkom komandantu iz Drugog svjetskog rata, koji je u Crnoj Gori ostao upamćen po tijesnoj saradnji sa okupacionim snagama, etničkom čišćenju i brojnim zvjerstvima prema civilnom stanovništvu, izazvalo je reakcije onih političara i predstavnika civilnog sektora koji su već prepoznati po svojim čvrstim antifašističkim stavovima.
Savez boraca NOR-a i antifašisti Crne Gore (SUBNORA) saopštili su da je inicijativa da se Đurišiću podigne spomenik u mjestu Zaostro kod Berana, ko zna koji po redu, pokušaj rehabilitacije ratnih zločina i zločinaca koje je počinio okupator sa svojim saradnicima u Drugom svjetskom ratu.
Oni su osudili svaki pokušaj revidiranja istorije i rehabilitacije zločina i zločinaca, kakav je, navode, i ovaj pokušaj da osvjedočeni saradnik okupatora i ratni zločinac dobije spomen-obilježje.
– Apelujemo na nadležne institucije da se, u ovakvim i sličnim slučajevima, u potpunosti poštuje i primjenjuje važeća zakonska regulativa. U protivnom, ukoliko izostane brzo reagovanje nadležnih organa u smislu uklanjanja postavljenog objekta i izricanja propisanih kazni za počinioce, to bi značilo da ti organi podržavaju i učestvuju u ovom i ovakvim gnusnim djelima revizije istorije, rehabilitacije ratnih zločina i podrivanja temelja Crne Gore. Jer, napokon podizanje spomenika ratnom zločincu nije samo kršenje zakona, to je samo po sebi zločin – zaključuje se u saopštenju SUBNORA.
Predsjednik Crne Gore Jakov Milatovićje pozvao nadležne institucije da „odmah preduzmu sve zakonske mjere“, te „utvrde odgovornost i bez odlaganja uklone ovaj spomenik komandantu četničkog pokreta i ratnom zločincu“.
– Podizanje spomen-obilježja osobi koja simbolizuje fašističku kolaboraciju, etničku i vjersku mržnju, i masovne zločine nad civilima, predstavlja direktan pokušaj rehabilitacije ideologije koja je u suprotnosti s temeljnim vrijednostima antifašističke Crne Gore – naveo je on.
Kako je dodao, antifašizam nije samo istorijska činjenica, već „živo i važeće opredjeljenje naše države, jasno utemeljeno u Ustavu i zakonima“.
– Zbog toga zahtijevam hitno: uklanjanje spomenika, postupanje Opštine Berane, djelovanje Vlade, policije i tužilaštva. Crna Gora mora pokazati da je dosljedna u odbrani svojih temeljnih antifašističkih vrijednosti – zaključio je Milatović u objavi na društvenoj mreži Iks.
Osude
Nakon što je informacija o postavljanju spomenika dospjela u javnost, odmah je reagovao i predsjednik opštine Berane Ðole Lutovac iz Pokreta Evropa sad.
– Najoštrije osuđujem postavljanje spomenika Đurišiću koje je izvršeno na teritoriji naše opštine bez prethodnog obavještenja nadležnih institucija i mimo zakonskih procedura. Ovakvo postupanje predstavlja grubo kršenje propisa koji jasno definišu da se spomen-obilježja mogu podizati isključivo u skladu sa Programom koji donosi skupština opštine, uz prethodnu saglasnost nadležnog organa državne uprave zaduženog za poslove kulture – naveo je on.
Dalje je podsjetio kako su za takva djela „propisane krivične sankcije“, uključujući i zatvor, zbog čega očekuje hitnu reakciju državnih organa i uklanjanje spomenika u najkraćem mogućem roku.
– Ovaj čin ne predstavlja samo flagrantno kršenje zakona, već i pokušaj dodatne polarizacije našeg ionako podijeljenog društva. Berane je grad koji pripada svim svojim građanima, bez obzira na njihovu nacionalnu, vjersku ili ideološku pripadnost. Naša je obaveza da čuvamo društveni mir, poštujemo zakone i njegujemo istorijsku istinu. U tom duhu, lokalna uprava će ostati dosljedna principima vladavine prava i međusobnog poštovanja svih građana – zaključuje Lutovac.
Najjača opoziciona Demokratska partija socijalista smatra kako je podizanje spomenika Đurišiću „još jedan provokatorski čin onih koji pokušavaju da povampire četničku ideologiju u Crnoj Gori“.
– Na ovo činjenje poklonike četničke ideologije i lika i djela četničkog komandanta, poznatog po masakrima nad civilima i saradnji sa okupatorom, ohrabruju politike koje danas gospodare Crnom Gorom, koje u kontinuitetu bestidno pokušavaju da izvrše reviziju istorije i koje besramno slave ratne zločince kao heroje – naveli su iz te stranke.
I oni su pozvali nadležne, počev od Ministarstva kulture, da hitno uklone nezakoniti spomenik fašisti i „rasvijetle činjenicu ko je taj koji ovakvim činjenjima pokušava da podriva temelje antifašističke, građanske i evropske Crne Gore“.
– U krajnjem, u Crnoj Gori, u čije biće je antifašizam utkan kao vrijednost koja ne zna za rok trajanja, nikada nije bilo i nikada ne smije biti mjesta za veličanje i glorifikaciju ratnih zločinaca i pomirenje sa ideologijom koja slavi monstrume – dodali su iz DPS-a.
Postavljanje spomenika Đurišiću najoštrije su osudili i iz Građanskog pokreta Ura i pozvali nadležne da ga uklone jer, kako su naveli, narušava međuvjerski i međunacionalni sklad i vraća društvo u mračne periode prošlosti.
– Očigledno je da su 44. Vlada Milojka Spajićai aktuelna parlamentarna većina svojim djelovanjem vratile podjele u crnogorsko društvo, svakodnevno namećući podjele građana kroz širenje istorijskog revizionizma. Sve to s ciljem da se skrene pažnja sa katastrofalnih rezultata u brojnim oblastima, od turizma, ekonomije i javnih finansija, do kontinuiranih korupcionaških afera koje prate ovu vlast od njenog stupanja na dužnost – navode iz Ure.
Jasno je, kako kažu, da premijer Spajić nema ni autoritet, ni snagu, ni političku odlučnost da se ovakvim ideološkim devijacijama odlučno suprotstavi.
– Zato smatramo da je nužno da 44. Vlada što prije postane dio političke prošlosti, jer očigledno nema snage ni volje da se suprotstavi profašističkim ideologijama i jasno promoviše vrijednosti antifašizma. Crna Gora je u svojoj suštini antifašistička država, i upravo na toj osnovi mora se graditi savremena, razvijena i evropska zemlja, kao društvo jednakih građana, koje uvažava različitosti kao svoje najveće bogatstvo – zaključuju iz Ure.
Zajednički stav juče su iznijeli čelnici 11 nevladinih organizacija i građanskih aktivista, među kojima su Daliborka Uljarević (CGO), Tea Gorjanc-Prelević (HRA), Ervina Dabižinović (Anima), Miloš Vukanović (Udruženje profesora istorije), Filip Kuzman (Antifašisti Cetinje), Demir Ličina (Udruženje Štrpci – Protiv zaborava), Velija Murić (Crnogorski komititet pravnika za zaštitu ljudskih prava), Maja Raičević (CŽP), Milica Kovačević (CDT), te građanske aktivistkinje Jovana Marović i Dina Bajramspahić.
– Takav čin nije samo revizionizam, to je otvoreno slavljenje zla. Ovaj sramotan pokušaj da se ubijanje, klanje, silovanje i etničko čišćenje pretvori u opravdano djelo, a da se zločinac uzdigne kao heroj neće uspjeti da izbriše činjenice koje svi znamo. Spomenik zločincu je spomenik mržnji prema drugima – stoji u njihovom obraćanju javnosti.
Kako su naveli, podizanje spomenika takvom čovjeku je „otvoreno slavljenje fašističke ideologije i brutalnih zločina koji su se dogodili u ime etničke i vjerske mržnje, a samim tim i najdublje moguće moralno posrnuće Crne Gore“. Oni su Vrhovno državno tužilaštvo pozvali da „prekine sa politikom ignorisanja ovakvih slučajeva slavljenja mržnje“.
– Stav VDT da dosadašnje slavljenje Pavla Đurišića kao heroja i junaka ne predstavlja govor mržnje je moglo samo da ohrabri postavljanje spomenika – rekli su oni.
Takođe su podsjetili da je sedam NVO 20. maja upozorilo vrhovnog državnog tužioca Milorada Markovićaupravo na sve češće javno veličanje Đurišića i četničkog pokreta, te ukazali da je riječ o govoru mržnje kako to definišu Zakon o zabrani diskriminacije i Krivični zakonik.
Krvava biografija i odlikovanje od Hitlera
Pavle Đurišić je bio jedan od najozloglašenijih četničkih komandanata u Crnoj Gori i širem regionu. U brojnim dokumentima, uključujući i njegov lični izvještaj Draži Mihailoviću, priznaje se odgovornost za pogrom nad muslimanskim civilima u Sandžaku, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori. Njegove jedinice bile su odgovorne za smrt hiljada nevinih ljudi, žena, djece i staraca, u cilju stvaranja etnički „čistih“ teritorija.
Upravo je Đurišić, po pisanju istoričara Radoja Pajovića, prije napada na bihorski kraj i Pljevlja boravio u Gornjem Zaostru, odakle je pošao na pohod u kojem je ubijeno na hiljade Muslimana.
– Prema do sada poznatim i proučenim četničkim dokumentima i poslijeratnim spiskovima, jedinice Đurišića su na području Crne Gore, Sandžaka i istočne Bosne likvidirale oko 15.000 Muslimana – navodi istoričar Radoje Pajović.
Najveći zločin nad Muslimanima Đurišićevi četnici izvršili su u čajničkom i dijelu pljevaljskog sreza, februara 1943. godine. Tom prilikom je, prema depeši Pavla Đurišića, koja je poslata Dragoljubu Mihailoviću, poginulo oko 1.200 naoružanih Muslimana, a više od 8.000 nevinih muslimanskih stanovnika je ubijeno, mnogi na svirep način. Osim već navedene Bukovice (563), tom prilikom je ubijen i 481 građanin Meljaka i 384 žitelja Boljanica.
Prema poslijeratnom popisu žrtava četničkog terora u pljevaljskom srezu, ubijena su 1.534 građanina, od čega 1.501 Musliman, navodi istoričar Radoje Pajović.
O ulozi Đurišića u ratovanju na strani okupatora govore i činjenice da ga je predsjednik marionetske vlade u Srbiji Milan Nedićlično unaprijedio u potpukovnika i povjerio mu dužnost pomoćnika komandanta Dobrovoljačkog korpusa. Nakon toga, prema pisanju crnogorskog kolaboracionističkog lista „Lovćen“ iz 11. oktobra 1944. godine, od Vrhovne komande njemačkih oružanih snaga za „naročito priznanje za svoje vojničke vrline“ primio je „Željezni krst“ (Eisernes Kreuz), orden koji je dodjeljivao lično Adolf Hitler.
Objava u listu „Lovćen“ 11. oktobra 1944.
Gvozdeni krst je jedno od najpoznatijih vojnih odlikovanja nacističke Njemačke, koje su dobili istaknuti oficiri i saradnici fašističkog režima širom okupirane Evrope. Prema istorijskim podacima, dodjeljivan je isključivo za zasluge u borbama, što znači da je Hitler smatrao ovog četničkog vođu za jednog od svojih ključnih ljudi na terenu.
Spajić zadovoljan reakcijom nadležnih
Efikasna reakcija nadležnih institucija na nelegalno postavljanje spomen-obilježja u opštini Berane jasno pokazuje da država neće tolerisati nezakonite poteze koji uznemiravaju društvo, poručio je premijer Milojko Spajić.
– Revizija istorije kroz ovakve akcije uzaludan je posao onima koji imaju loše namjere u vezi sa našom EU budućnošću – naveo je Spajić u objavi na platformi Iks.
Crna Gora će, zaključio je on, biti moderna država u kojoj se poštuju zakoni i u kojoj se istorijske činjenice ne kroje prema političkim ambicijama.
Ibrahimović zahtijeva da se spomenik Đurišiću ukloni, Dajković ga pita kako mu ne smeta i Ali-paši Gusinjskom
Ministar vanjskih poslova i lider Bošnjačke stranke Ervin Ibrahimović najavio je da će uputiti institucionalni zahtjev da se novopostavljeno spomen-obilježje u Beranama ukloni, zbog čega je oštro reagovao predsjednik Slobodne Crne Gore Vladislav Dajković konstatujući kako Ibrahimoviću smeta spomenik Pavlu Đurišiću, ali ne i Ali-paši Gusinjskom.
Ibrahimović je ocijenio da je podizanje spomenika ratnom zločincu i fašisti nezakonito i neprihvatljivo i poručio da veličanju takvih ličnosti u Crnoj Gori ne smije biti mjesta.
Naglasio je i da snažan institucionalni odgovor na sve rasprostranjeniju reviziju istorije i veličanje zločinaca i zločina predstavlja jednu od najvažnijih obaveza države.
– U suprotnom, biće to jasan signal da u institucijama Crne Gore stanuje neprihvatljiva tolerancija na fašizam i Crna Gora će, kao dokazano antifašističko društvo, naći način da svoju antifašističku tradiciju učini državnom politikom. Na kraju, 83 odsto građana Crne Gore jasnog je opredjeljenja da Crna Gora pripada Evropskoj uniji utemeljenoj na antifašističkim vrijednostima i tih 83 odsto će naći način da institucije Crne Gore i društvo u Crnoj Gori učini antifašističkim i sposobnim da se izbori protiv istorijskog revizionizma i promocije fašista kao društvenih heroja – saopštio je Ibrahimović.
Reagujući na to, Dajković je ocijenio kako Ibrahimoviću smeta Pavle Đurišić, ali ne i spomenik i glavna ulica u Gusinju koja nosi ime Ali-paše Gusinjskog (Šabanagića), čovjeka koji je, kako je naveo, vodio osmansku vojsku protiv crnogorskog naroda i koji je odgovoran za smrt stotina Crnogoraca tokom borbi za oslobođenje Plava i Gusinja.
Zapanjujuće je, kaže Dajković, i to što se uvijek pod lupu stavljaju istorijske ličnosti koje pripadaju srpskom nacionalnom korpusu.
– Makar to bile i složene istorijske ličnosti poput Pavla Đurišića, jednog od začetnika Trinaestojulskog ustanka u Crnoj Gori, dok se one koje su odgovorne za masovna stradanja Srba i Crnogoraca slave bez ikakvog osporavanja, pa i od strane onih koji se nazivaju građanskim snagama – poručio je Dajković.
Dobrašinović osuđivan zbog nelegalne sječe šume
Vujadin Dobrašinović, poznat javnosti kao narodni guslar, hapšen je prije 15 godina zbog nelegalne sječe šume. Osuđen je bio na četiri godine zatvorske kazne.
Kako su saopštili Pobjedini izvori, Dobrašinović je bio u bjekstvu sve dok ga inspektori nijesu pronašli na groblju, gdje se pojavio na sahrani strica i uhapsili ga.
Dobrašinović je, nakon što je primljen u zatvor, štrajkovao glađu. On je tada tražio pomilovanje od tadašnjeg predsjednika države Filipa Vujanovića,ali je njegova molba odbijena zbog čega je odlučio da štrajkuje.
Odbijanje molbe za pomilovanje uslijedilo je nakon mišljenja Ministarstva pravde koje je zaključilo da nema osnova za to.
Vujadin Dobrašinović se sa suprugom i petoro djece 1999. vratio sa Kosova i naselio na očevom imanju u Gornjem Zaostru kod Berana. Porodicu je izdržavao od sječe šume i prodaje drva sa svog imanja. Istražitelji su ga optužili da je iz šume bez doznaka bespravno posjekao stabla.
Dobrašinović je tvrdio da je riječ o nesporazumu sa šumarima. Navodno, u Direkciji za šume nijesu prihvatali njegove dokaze da mu je restitucijom vraćena jedna od nekoliko šuma koje potražuje. To je bio početni razlog za nesporazume sa ljudima iz Uprave za šume u Beranama. Šumari nijesu htjeli da mu obilježe stabla za sječu, a on ih je sjekao bez doznaka.
Preporučeno
Video