Prve sačekuše vjerovatno bi, nekim dubljim istraživanjem mogli detektovati još u praistoriji kada je neki revoltirani pripadnik plemena ili horde, sačekao vođu ili njegovog saradnika i klepio ga kakvim bubuljem u glavu.
Antičke sačekuše poznate su nam iz literature, a jedna od najpoznatijih je svakako ona u rimskom senatu koje se završila čuvenom rečenicom: Brute oca ti je…. pokvarenoga.
Ranohrišćanske su sačekuše manje poznate, ali ih je bilo, a svoj su procvat doživjele kroz srednji vijek kada se diljem tadašnje Evrope sačekivalo i klepalo.
Romaničke su sačekuše, skupa sa gotičkima uglavnom imale duhovni karakter, a ta se praksa u renesansi gubi, karakteristično za sve ove sačekuše je da su izvođene hladnim oružjem ili kakvim tupim predmetom, rjeđe kamenom.
Barokna je sačekuša kitnjasta, ona se priređuje po velikim dvorskim kompleksima, izvodi se makazama ili manjim bodežima, a u njojzi se polako uvodi i vatreno oružje, posebice u Francuskoj. Uslovno se može podijeliti na enterijernu i eksterijernu. Taj se trend širi na Španiju, Germaniju i na Apeninsko poluostrvo. Na Balkan ga donose pomorci i ta će sačekuša kasnije doći glave i crnogorskog Knjaza Danila, iako se vremenski dešava mnogo kasnije od epohe u kojoj je nastala. Rokoko sačekuša se u biti ne razlikuje od barokne, razlika je u tome što se ponekad koriste čipke kako bi se prikirio identiet počinioca.
Kraj osamnaestog i početak devetnaestog vijeka doba je klasicizma za koji se pogrešno veže izraz „klasična sačekuša“ jer u ovoj eposi skoro i da nije bilo sačekuša. Romantizam donosi novi vid sačekuša, samoubistva iz zasjede nadahnutih poezijom i boemskim načinom života.
Svoj današnji oblik sačekuša dobija u doba realizma kada se razvija do neslućenih razmjera našto utiču i ubrzani razvoj industrije, priliv opojnih droga iz kolonija, a samim tim i veći priliv novca.
Sve sačekuše sa početka dvadesetog vijeka nose ista obilježja, mada ne postoji kontinuitet koji bi se mogao pratiti s obzirom na česte ratne sukobe i previranja.
Sačekuša se konsoliduje sredinom devedesetih godina prošlog vijeka, dobija obrise onoga što će se na početku treće decenije dvadesetog vijeka razviti do savršenstva, do nadaleko čuvene zapadnobalkanske sačekuše.
Posebna podvrsta, autohtona, zapadnobalkanska sačekuša se posebno razvija u postmoderni kada se izvršava po antičkom principu, a osnovne karakteristike su da počinioci skoro nikada ne budu otkriveni i da se izvršava isključivo vatrenim oružjem.
Mladen Zadrima
Komentari