Zapadni Balkan muči cijeli niz hroničnih problema koji su svima odavno poznati, i mada izgleda da bi članstvo u Evropskoj uniji moglo izliječiti veliku većinu ovih problema, i uprkos novoprobuđenom interesu Zapada za Balkan, čini se da evropske integracije regiona ostaju prazna fraza. Što bi Unija mogla da uradi da konačno dođe do integracije Balkana, koja joj je obećana još prije dve decenije, u Ljubljani su razgovarali stručnjaci iz regije, gosti Foruma za evropski Balkan.

“Za razliku od većine drugih sličnih foruma, na kojima se raspravlja o tome što zemlje tzv. Zapadnog Balkana treba da učine da se približe EU, nas zanima što EU radi pogrešno u odnosu na naš region, da nema realne volje i napretka u smjeru evropskih reformi”, kaže ustanovitelj Foruma za evropski Balkan (FEB) Mitja Močnik, ambasador iz Slovenije.

Josip Juratović, poslanik u njemačkom parlamentu i izvještač sa področja Balkana, Sloveniju i Hrvatsku vidi kao partnere, koji igraju ulogu mosta između balkanskih država i Unije, i koje bi mogle pomoći što bržoj integraciji tog dijela Evrope u Uniju.

“Sve od solunskog sporazuma, dakle već 20 godina, neprestano slušamo o evropskoj perspektivi Zapadnog Balkana, to je jednostavno nedopustivo”, upozorava Juratović.

Kako olakšati život u čekaonici EU
Igor Radojičić, biznismen, bivši gradonačelnik Banjaluke i bivši predsjednik Skupštine Republike Srpske, ukazuje na pitanje koje nakon višegodišnjih praznih obećanja zvuči pomalo čudno: da li države članice EU zaista žele proširenje na ostatak Balkana, koji još nije dio Unije? On se odmah nakon toga zapitao: ‘da li zaista postoji iskrena spremnost i volja u radu političkih elita i birača da ove zemlje postanu članice Evropske unije?’
“U engleskom jeziku se ustalio termin balkanizacija, koji je prvenstveno negativan i označava fragmentaciju i posvađane susjede. Svakako, značajan dio evropskih političkih elita ne želi posvađane susjede u svom društvu”, rekao je Radojičić.

Nakon što je Unija predugo ostavila region po strani, tek ratom u Ukrajini i zabrinutošću za stabilnost Evrope ponovo se povećao interes EU za Zapadni Balkan. »Ako smo stalno dio administrativnih i birokratskih procedura, gdje se ljestvica zahtjeva stalno povećava i stalno se dodaju novi politički uslovi, teško da će integracija napredovati. Mora postojati politička strateška volja za proširenjem. Te volje za sada nema, a bojim se da će se ta volja, nažalost, pokazati samo ako budemo u još većoj krizi”, upozorava Radojičić.

Zef Mazi, penzionisani albanski diplomata i do prošle godine vođa albanskih pregovarača za ulazak u Evropsku uniju, upozorava da u svjetlu evropskih napora balkanskih zemalja, Unija ima i niz svojih problema.

“EU odlaže integraciju balkanskih zemalja više od 20 godina. Moramo zaustaviti sljedeće neodređeno odlaganje. Naravno, možemo vidjeti različite poglede različitih evropskih zemalja na region. Na ove stavove utiču različiti faktori, ali sam uvjeren da EU mora da počne strateški da gleda na balkanske zemlje. Ovakav strateški pogled na balkanske zemlje nismo vidjeli u posljednjih više od 20 godina“, upozorava Mazi.

Prostor koji EU zanemaruje zauzimaju Rusi i Kinezi
Ministar evropskih poslova i glavni pregovarač Sjeverne Makedonije sa Evropskom unijom Bojan Maričić rekao je da evropska politika proširenja ne funkcioniše dobro. Evropske reforme ne funkcionišu bez jasne perspektive da će doći do evropskih integracija.

“Da smo mogli sami da sprovedemo te reforme, bez jasnog krajnjeg cilja, odnosno ulaska u EU, već
bismo to uradili”, odgovara Maričić na prigovore pojedinih evropskih diplomata koji ga tješe da Makedonci prije svega te reforme sprovode zbog sebe i tek onda zbog ulaska u EU. Makedonskom društvu je potrebna jasna evropska perspektiva.

“»Možemo izvesti bolne promjene samo ako imamo jasnu budućnost pred sobom, kada budemo znali kada možemo očekivati ​​ulazak u EU. Ako me pitate ko je danas prvi u redu za ulazak u EU, rekao bih
Ukrajina«, rekao je Maričić. Kako mu je nedavno rekao jedan od zapadnih ambasadora u Prištini, budućnost evropskih integracija Zapadnog Balkana odlučuje se na ratištu u Bahmutu.

“Zašto su nam onda uopšte potrebne reforme? Idemo da se borimo u Bahmutu, ako je ovo bojno polje za naše evropske integracije”, rekao je Maričić i ponosno naveo šta je njegova zemlja učinila da podrži Ukrajinu u ratu sa Rusijom, jer je tako ispravno.

Akceleratori ili inhibitori demokratskih procesa?
Crna Gora, koja se smatra zemljom koja je među kandidatima sa Balkana prešla najveći dio puta ka evropskim integracijama, često je dobijala kritike da nije doživjela pravu tranziciju vlasti, kao što se to dešavalo u drugim zemljama. To su doživjeli na parlamentarnim izborima godine, kada je partija Mila Đukanovića morala da preda vlast opoziciji, ističe crnogorski profesor političkih nauka Zlatko Vujović te retorički postavlja pitanje šta je sa nastojanjem njegove zemlje da uđe u EU nakon promjene vlasti.

“Posljednje vrijeme može se reći da postoji dezorijentacija političkih elita i birača, ali i naših zapadnih partnera, kako SAD tako i EU. Kada vidimo, na primjer, primjer Sjeverne Makedonije, čini se da nije važno šta ste uradili da biste dostigli evropske standarde, ako svaka država može da vam postavlja nove uslove na svoj način. Tako su evropski procesi postali trivijalni i umjesto da bude akcelerator demokratskih procesa rade u suprotnom smjeru”, smatra Vujović.

Neefikasnost politike ekspanzije šteti državama
Nakon dvije decenije govora o budućnosti Evrope, svaki građanin Balkana može da govori o svom drugorazrednom statusu u Evropskoj uniji: u dugom redu na granici, ili u redu za graničnu kontrolu na evropskim aerodromima – ovom parabolom Duško Lopandić, dugogodišnji srpski diplomata i profesor na Pravnom fakultetu u Novom Sadu, pokušao je da opiše koliko su prazne priče o širenju Unije. Iako je Evropa u ratu i geopolitička situacija se okrenula naglavačke, mi i dalje pričamo o širenju Evrope, više nego ikada prije. Uprkos vidljivim promjenama na bolje, Lopandić za nedostatak inovativnosti krivi evropsku politiku proširenja.

“Kada je u pitanju naš region, vidimo da podrška evropskom širenju varira od zemlje do zemlje, a najmanja je upravo u Srbiji. Već duže vrijeme je u konstantnom padu i sada je, po mom mišljenju, već ispod 44 posto”, kaže Lopandić. On je kao važno pitanje sa kojim moraju da se suoče i kreatori ekspanzionističke politike u Briselu istakao iseljavanje ljudi iz regiona. Danas Srbija ima pola miliona stanovnika manje nego prije deset godina.

Osim toga, problem je i u neefikasnosti evropske politike proširenja, koja jedva da daje opipljive rezultate. »Imamo zemlju u kojoj se kriza produbljuje. Danas imamo zemlju u kojoj je konfrontacija sve veća iu kojoj se suočavamo sa mnogim unutrašnjim opasnostima. Postoje neka kreativna rješenja koja bi eventualno mogla ubrzati proširenje i volio bih da Unija bude inovativnija u tim politikama«, rekao je Lopandić, koji je, uprkos brojnim zabrinutostima, svoje viđenje EU ocijenio optimističnim.
Paneliste Foruma za evropski Balkan primio je i gradonačelnik Ljubljane Zoran Janković, koji je podržao inicijativu Foruma za evropski Balkan te dodao da u EU nije sve med i mlijeko ali je najbolje moguće mjesto za države Balkana.